نسبت آگاهی با خودآگاهی: نقد دیدگاه کریگل با نظر به آرای ابن ‏سینا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

چکیده

کریگل در آثار خود، دیدگاهی رایج در فلسفۀ ذهن را نقد کرده است که براساس آن، رابطۀ مستقیم بین آگاهی و خودآگاهی وجود ندارد. وی مشکل این دیدگاه را از این جهت دانسته است که طرفداران آن نتوانسته‌اند بین انواع متفاوت خودآگاهی، تمایز قائل شوند. کریگل پس‌از متمایزکردن چهار نوع خودآگاهی به این نکته اشاره کرده است که نوعی خودآگاهی وجود دارد که مقدّم بر هرگونه خودآگاهی دیگر و ملازم با آگاهی است. این خودآگاهی، خودآگاهی حالت ذهنی غیرتراگذار نام دارد و درواقع، نوعی خودآگاهی است که به‌صورت ضمنی، همراه با یک حالت ذهنی آگاهانه تحقق می‌یابد و ریشه و بنیان نگاه اول‌شخص است. این دیدگاه کریگل در تاریخ فلسفۀ غرب، سابقه‌ای دیرینه دارد؛ چنان‌که ریشه‌های آن را می‌توان در اندیشۀ ارسطو یافت. ازنظر ارسطو موجود آگاه ازطریق یا درضمن آگاهی به غیر، به خودآگاهی می‌رسد. ابن‏ سینا این دیدگاه ارسطویی را در آثار خویش نقد کرده و ضمن تقسیم‌کردن خودآگاهی بر دو نوع متفاوت، شامل شعور بالذات و شعور بالشعور تأکید کرده است که نوع اول خودآگاهی، عین ذات و وجود خاص موجود آگاه است؛ لذا به هیچ وجه از وی جدا نمی‌شود، وابسته به وجود هیچ غیری نیست و به همین دلیل، مقدّم بر هر آگاهی دیگری است. این نقد ابن ‏سینا هرچند در اصل، متوجه دیدگاه ارسطویی است، می‌توان آن را به دیدگاه کریگل نیز وارد دانست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Relationship between Consciousness and Self-Consciousness: Criticism of Kriegel’s Viewpoint with Regard to Avicenna’s Thoughts

نویسنده [English]

  • Hossein Zamaniha
Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Wisdom, Shahed University. Tehran, Iran.
چکیده [English]

In his works, Kriegel criticizes a common viewpoint in the philosophy of mind upon which there is no direct relationship between consciousness and self-consciousness. He knows the problem of this view in that its proponents have not been able to make distinction between different kinds of self-consciousness. Kriegel, after making distinction between four different kinds of self-consciousness, refers to this point that there is a kind of self-consciousness which is prior to every other kind of self-consciousness. This kind of self-consciousness, called intransitive state self-consciousness, accompanies all other kinds of consciousness. Indeed, intransitive state self- consciousness is a kind of self-consciousness that is implicitly along with a conscious mental state and it is the root of first-person view. Kriegel’s viewpoint has a long background in the history of western philosophy inasmuch as its roots can be traced back to Aristotle’s philosophy. According to Aristotle, conscious being attains self-consciousness through or implicitly with being conscious of something else. Avicenna criticizes this Aristotelian viewpoint in his works and along with dividing self-consciousness into two different kinds: self-awareness and awareness of awareness emphasizes this point that first kind of self-consciousness is the very essence of conscious being and is the same as its specific existence. Accordingly, it is not separated from the conscious being and it is not depended on the presence of other beings and being conscious of them. So, it is prior to every other kind of consciousness. This Avicenna’s criticism although is principally directed at Aristotle, it equally aims the Kriegel’s viewpoint.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kriegel
  • Aristotle
  • Avicenna
  • intransitive state self-consciousness
  • consciousness
  • priority of self-consciousness over consciousness
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1371). المباحثات (محسن بیدارفر، محقق و تعلیق‌نویس). قم: بیدار.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375الف). الإشارات و التنبیهات (خواجه نصیرالدین طوسی و قطب‌الدین رازی، شارحان) (3ج). قم: نشر البلاغة.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375ب). النفس من کتاب الشفاء (حسن حسن‌زادۀ آملی، محقق). قم: مکتب الإعلام الإسلامی، مرکز النشر.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). التعلیقات (عبدالرحمان بدوی، مصحح و محقق). بیروت: مکتبة الإعلام الإسلامی.
Aristotle (1995). The Complete Works of Aristotle (Jonathan Barnes, Editor). One Volume Digital Edition. New Jersey: Princeton University Press.
Black Deborah, L. (2008). Avicenna on Self-Awareness and Knowing One Knows. In: The Unity of Science in the Arabic Tradition (Shahid Rahman, Editor). Tony Street, Hassan Tahiri, Netherlands: Springer, 63-87.
Goldman, A. (1970). A Theory of Action. Princeton, NJ: Princeton University Press.
Hume, David (2007). A Treatise of Human Nature (David Fate Norton and Mary J. Norton, Editors). Oxford: Oxford University Press.
Kriegel, Uriah (2003a). Consciousness as Intransitive Self-Consciousness: Two Views and an Argument. Canadian Journal of Philosophy, 33, 103-132.
Kriegel, Uriah (2003b). Consciousness as Sensory Quality and as Implicit Self-Awareness. Phenomenology and the Cognitive Sciences, 2, 1-26.
Kriegel, Uriah (2004). Consciousness and Self-Consciousness. Monist, 87, 182-205.
Owens, Joseph (1988). The Self in Aristotle. The Review of Metaphysics, 41(4), 707-722.
Rosenthal, David M. (1990). A Theory of Consciousness. Perspectives in Theoretical Psychology and the Philosophy of Mind, No. 40 on MIND and BRAIN University of Bielefeld.
Rosenthal, David M. (1993). State Consciousness and Transitive Consciousness. Consciousness and Cognition, 2, 355-363.
Rosenthal, David M. (2005). Consciousness and Mind. Oxford: Oxford University Press.
Ross, David (2005). Aristotle. Taylor and Francis E-library, London: Routledge.
Van Gulick, R. (2009), Concepts of Consciousness. In: Oxford Companion to Consciousness (Tim Byne et al., Editors). Oxford: Oxford University Press. 163-167.