انگاره‎سازی معلم ثانی دربارۀ نبوت

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 مربی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات و دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

3 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران.

چکیده

حکیم فارابی، فیلسوفی است که با رویکرد فلسفی برای اولین بار، با تفسیر عقلانی وحی، نبوت را از شکل مسئله‌ای صرفاً کلامی خارج کرد و درشمار مباحث فلسفی قرار داد. او با استفاده از روش استدلالی- برهانی، کلیاتی را دربارۀ جایگاه پیامبری، چگونگی ارتباط‌یافتن پیامبر با عالم غیب و ویژگی‎های پیامبر اثبات کرد. وی برای بیان قوانین کلی نبوت، به ورود به جزئیات نیازی نداشته و برای بیان نظرهای خود، لزوماً از واژگان شناخته‌شدۀ دینی استفاده نکرده است؛ بلکه اسمی را جانشین آن‌ها کرده و به انگاره‌سازی روی آورده است. سؤال موردنظر در این پژوهش، آن است که نبوت در آثار معلم ثانی، چگونه مطرح شده و او چگونه دربارۀ این مسئله انگاره‎سازی کرده است؛ درضمن، این انگارۀ جدید با نبی چه نسبتی دارد و به عبارت دیگر، وی چه تصویری از نبی در فلسفه‌اش ترسیم کرده است. یکی از نتایج پژوهش حاضر، پس‌از اثبات ادعای مطرح‌نشدن مبحثی مستقل تحت عنوان نبوت و همچنین به‌کارنرفتن لفظ «نبی» (مگر در اولین مرحله از فرایند شکل‌گیری انگاره)، با استفاده از تبیینی که فارابی دربارۀ وحی انجام داده، این است که وی از رئیس اول به‌عنوان گیرندۀ وحی یاد کرده و با بهره‌گیری از وجه اشتراک موجود میان تعریف‌های صورت‌گرفته دربارۀ رئیس اول و نبی، ذهن مخاطب خود را به‌سوی موضوع نبوت سوق داده است. در تفکر او، رئیس اول در مدینۀ فاضله و با قید علی‌الاطلاق، مطابق با نبی است. درضمن تصریح به این‌همانیِ فیلسوف علی‌الاطلاق و رئیس اول، این‌همانیِ نبی و فیلسوف نیز تأیید می‌شود و چالش پیش‌آمده دربارۀ پایین‌آوردن مقام نبی نسبت‏ به مقام فیلسوف در تفکر فارابی ازبین می‌رود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Farabi's Imagination about Prophecy

نویسندگان [English]

  • Hoorieh Shojaee Baghini 1
  • Abdollah Salavati 2
  • Amir hosein mansori noori 3
1 Instructor of the Culture, Art and Communication Research Institute & PhD student in Islamic Philosophy and Theology, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor of Department of Philosophy and Islamic Theology, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran.
3 PhD student of Philosophy and Islamic Theology, Shahid Rajaee Teacher Training University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Farabi is a philosopher who, for the first time, by taking a rational interpretation of revelation, took prophecy out of the form of a purely theological issue and included it in philosophical discussions. He, by using the argumentative method, proved generalities about the position of the Prophet, how he related to the unseen world and the characteristics of the Prophet. He did not need to go into detail to express the general laws of prophecy, and necessary did not use well-known religious words to express his views; Rather he substituted a noun for them and constructed  imagination. The question in this study is how prophecy is presented in Farabi's works and also what does this new image have to do with the prophecy? In other words, what image did he present of the prophet and prophecy in his philosophy? One of the results of this study after proving the claim that there is no independent subject under the title of prophecy and also not using the word of  "Prophet" (except in the first process of forming image) as well as by using Farabi's explanation of relevant, is that Farabi mentions the first chief as the recipient of revelation and taking advantage of commonalities between the definitions made of the first chief and prophet, directs the mind of the audience towards the subject of prophecy. According to his view, the first chief in the utopia corresponds to the Prophet with the condition of absolutely and the similarity between the Prophet and the first chief is confirmed and the challenge of lowering the state of Prophet to that of philosopher disappears in Farabi's view.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • prophecy
  • image
  • revelation
  • first cause
  • active intellect
  • first chief

مراجع

آقایانی چاوشی، جعفر (1383). کتاب‌شناسی توصیفی فارابی (ژان ژولیوه، مقدمه‌نویس). تهران: هرمس.
ابراهیمی دینانی، غلام‌حسین؛ و رادفر، نجمه سادات (1390). تبیین فلسفی وحی ازدیدگاه ابونصر فارابی. فصلنامۀ فلسفه و کلام اسلامی آینۀ معرفت (دانشگاه شهید بهشتی)، 9(29)، 115-137.
ابن‌طفیل، ابوبکر محمد بن‌ عبدالملک‌ قبسی (1334). زندۀ بیدار: حیّ بن یقظان (بدیع‌الزمان فروزانفر، مترجم). تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.‌
ایزوتسو، توشی‌هیکو؛ و چند سخنران دیگر (1379). اندیشۀ غربی و گفت‌وگوی تمدن‌ها: مجموعۀ سخنرانی‌های همایش 20-29 اکتبر 1977، تهران (با مقالاتی از توشی‌هیکو ایزوتسو، روژه گارودی، عبدالجواد فلاطوری، احسان نراقی، داریوش شایگان، سخنرانی افتتاحیۀ هانری کربن) (خسرو ناقد، فریدون بدره‌اى و باقر پرهام، مترجمان). تهران: فرزان روز.
تورانی، اعلی؛ و رهبری، معصومه (1393). نقش قوۀ خیال در پدیدۀ وحی ازدیدگاه فارابی و ملاصدرا. دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی انسان‌پژوهی دینی، 11(31)، 79-96.
تیموری، علی‌اکبر؛ و بداشتی، علی‌الله (1393). بررسی جایگاه نبی در حکمت عملی ازنگاه فارابی. اخلاق وحیانی، 4(2)، 37-56.
حسینی، محمدحسین (1388). فلسفۀ سیاسی فارابی و ارتباط آن با ولایت فقیه. قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
حسینی، محمدحسین (1389). تجلی امامت در مدینۀ فاضلۀ فارابی. فصلنامۀ کوثر معارف، 6(14)، 77-104.
حسینی، محمدحسین (1396ق/ 2536 شاهنشاهی). فارابی، مؤسس فلسفۀ اسلامی. تهران: انجمن شاهنشاهی فلسفۀ ایران.
داوری اردکانی، رضا (1389). فارابی، فیلسوف فرهنگ. تهران: سخن.
رضایی، مهین (1389). پیوند حکمت، حکومت و نبوت در آرای فارابی (رسالۀ دکتری کلام و فلسفۀ دین). دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران.
صلواتی، عبدالله (1387). نیم‌نگاهی به برخی از منابع کتاب‌شناسی حوزۀ فارابی‌پژوهی. کتاب ماه فلسفه، 89-92.
صلواتی، عبدالله؛ و شجاعی باغینی، حوریه (1400). تحلیل شبکه‌ای انگاره. دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی پژوهش‌های معرفت‌شناختی، 21، 101-127.
طباطبایی، جواد (1383). زوال اندیشۀ سیاسی در ایران. تهران: کویر.
‏غالب، مصطفی (1995). الفارابی. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
فارابی، ابونصر (1354). اندیشه‎های اهل مدینۀ فاضله (سید جعفر سجادی، مترجم). تهران: شورای عالی فرهنگ و هنر، مرکز مطالعات و هماهنگی فرهنگی.
فارابی، ابونصر (1379). سیاست مدنیه (سید جعفر سجادی، مترجم و حاشیه‌نویس). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فارابی، ابونصر (1384). سعادت ازنگاه فارابی: ترجمۀ دو کتاب تحصیل السعادة و کتاب التنبیه علی سبیل السعادة (جابری مقدّم، مترجم). قم: دار الهدی.
فارابی، ابونصر (1390). رسایل فلسفی فارابی: مجموعۀ دوازده رساله از آثار معلم ثانی (سعید رحیمیان، مترجم). تهران: علمی و فرهنگی.
فارابی، ابونصر (1393). ترجمه و متن فصوص الحکمة به‌همراه شروح سید اسماعیل شنب غازانی، سید جلال‌الدین آشتیانی، مهدی الهی قمشه‌ای (حیدر شجاعی، مترجم و محقق). تهران: مولی.
فارابی، ابونصر (1396الف). السیاسة المدنیة (حسن ملکشاهی، مترجم و شارح). تهران: سروش.
فارابی، ابونصر (1396ب). فصول منتزعه (حسن ملکشاهی، مترجم و شارح). تهران: سروش.
فارابی، ابونصر (1398). فلسفۀ دین و الهیات سیاسی: برگردان فارسی کتاب الملة (ابوالفضل شکوری، مترجم). تهران: عقل سرخ.
فارابی، ابونصر (1405ق-الف). فصوص الحکم (محمدحسن آل‌یاسین، محقق). قم: بیدار.
فارابی، ابونصر (1405ق-ب). فصول منتزعه (فوزى نجار، محقق و مصحح و تعلیقه‌نویس). تهران: المکتبة الزهراء (ع).
فارابی، ابونصر (1991). کتاب الملة و نصوص اخری (محسن مهدی، محقق و مقدمه‌نویس و تعلیقه‌نویس). بیروت: دار المشرق.
فارابی، ابونصر (1995الف). آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها (على بوملحم، مقدمه‌نویس و شارح و تعلیقه‌نویس). بیروت: مکتبة الهلال‏.
فارابی، ابونصر (1995ب). تحصیل السعادة (علی بوملحم، مقدمه‌نویس و تبویب‌کننده و شارح). بیروت: دار و مکتبة الهلال.
فارابی، ابونصر (1996الف). احصاء العلوم (علی بوملحم، مقدمه‌نویس و شارح و تبویب‌کننده). بیروت: دار و مکتبة الهلال.
فارابی، ابونصر (1996ب). کتاب السیاسة المدنیة (على بوملحم، مقدمه‌نویس و شارح). بیروت: دار و مکتبة الهلال.
فاضلی، علی‌رضا (1396). وحی و نبوت ازنگاه آکویناس و ملاصدرا. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
فخری، ماجد (1372). سیر فلسفه در جهان اسلام (نصرالله پورجوادی، مترجم). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
فرامرز قراملکی، احد؛ و سلمان ماهینی، سکینه (1388). نبوت: شرح جامع تجرید الاعتقاد. تهران: دانشگاه امام صادق. واحد خواهران.
فرامرز قراملکی، احد؛ و ناسخیان، علی (1395). قدرت انگاره. قم: نشر مجنون.
فیض، عطیه سادات؛ و سلیمانی، فاطمه (1396). نقش نبی در دریافت وحی با تکیه بر دیدگاه فارابی، ابن‎سینا و ملاصدرا به‌همراه نقد دیدگاه برخی روشن‌فکران معاصر. پژوهش‌های فلسفی- کلامی، 19(3- پیاپی 73)، 65-86.
مدکور، ابراهیم (1360). دربارۀ فلسفۀ اسلامی و روش تطبیق آن (عبدالمحمد آیتی، مترجم). تهران: امیرکبیر.
مفتونی، نادیا (1387). بررسی مقایسه‌ای وحی و نبوت نزد فارابی و ابن‌سینا. دوفصلنامۀ تخصصی حکمت سینوی (مشکوة النور)، 12، 5-24.
ملایری، موسی (1393). تبیین فلسفی وحی از فارابی تا ملاصدرا. قم: کتاب طه.
ناظرزادۀ کرمانی، فرناز (1376). اصول و مبانی فلسفۀ سیاسی فارابی: شرح نظریۀ مدینۀ فاضله با تطبیق بر آرای فارابی و ارسطو. تهران: دانشگاه الزهرا.
هاشمی، سید هاشم (1389). جستاری در تبیین نبوت ازمنظر فارابی. معرفت فرهنگی- اجتماعی، 2(1)، 77-102.
یوسفی روشناوَند، زهرا (1388). سیر تطور تبیین فلسفی وحی از فارابی تا ملاصدرا. آیین حکمت، 1(2)، 145-173.
Burke, Michael (2014). The Routledge Handbook of Stylistics. London: Routledge Tavlor Francis Grouo and New York.
Walzer (1969). Al-Farabi. Encyclopedia of Islam (Second Edition) (P. Bearman, Th. Bianquis, C. E. Bosworth, E. van Donzel and W. P. Heinrichs, Editors).
حکمت سینوی (مشکوه النور)
دوره 25، شماره 66
اسفند 1400
صفحه 167-193

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار