تأثیر شناخت «بدن» در نفس‌شناسی ابن‌سینا (بررسی هشت مسئله از علم‌النفس سینوی)

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

از منظر حکمت، وجود انسانی حاصل پیوندی عمیق میان نفس و بدن است و این دو، در کنار یک‏دیگر هویت انسان را رقم می­زنند. در دوگانه نفس و بدن، نفس جایگاهی به مراتب رفیع­تر به خود اختصاص داده و عموم حکمای مسلمان ازجمله ابن‌سینا در مباحث انسان‌شناختی خود کوشیده‌اند تا «نفس» را به‌عنوان اساس و شالوده وجود انسان مورد شناسایی قرار دهند و جایگاه آن را در منظومه هستی‌شناسی خویش، تبیین کنند. بدیهی است که به جهت محوریت مباحث «نفس» در نگاه پژوهشگران، نقش و جایگاه «بدن» از مرکز توجه خارج شده و کمتر مورد عنایت و التفات قرار گرفته است. پرسش اصلی این پژوهش آن است که در اندیشه فیلسوفی چون ابن‏سینا، جایگاه «بدن» و شناخت آثار و احوال آن به چه میزان در شناخت نفس انسان شایسته توجه و اهتمام است؟پاسخ اجمالی به این پرسش، این است که در نگرش طبیعی و فلسفی ابن‌سینا، بدون شناخت بدن انسان و خصوصیات آن، شناخت نفس، امری ناممکن می‌نماید و مباحثی چون تعریف نفس، اثبات وجود نفس، جوهریت و تجرد نفس، مغایرت نفس و بدن، ادراک نفس و اثبات روح بخاری، به­مدد شناخت ماده بدنی و از طریق تبیین ویژگی‌های بدن امکان‌پذیر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Knowledge of Body in Avicenna's Psychology (A Study of Eight Problems in his Psychology)

نویسندگان [English]

  • Forough al-sadat Rahimpour 1
  • Majid Yaryan 2
1 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Univerity of Isfahan, Iran
2 PhD student of Islamic philosophy and Theology, University of Isfahan, Iran
چکیده [English]

Human existence from the view of philosophy is a connection between self and body, and both of them build human identity. The place of the self is upper than the place of the body. So the majority of Muslim sages like Avicenna tried to introduce the self as the basis of human being in their anthropological topics and attempted to explain it in their ontological system. The main question of this article is: How much it deserves to pay attention to the knowledge of body and its effects in order to know the self from the view of Avicenna? The brief answer is that the knowledge of self is impossible without knowing body and its specifications in Avicenna's medical and philosophical views. The claim of this article is that many topics are related to the knowledge of body and its’ characteristics such as the introduction of self, proving the existence of self, self-immateriality, its substantive being, the difference between self and body, self cognition and proving vaporous spirit.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Self
  • body
  • matter
  • immateriality
  • Avicenna

عنوان مقاله [العربیة]

أثر العلم ﺑ «الجسم» فی علم النفس لدی ابن‏ سینا (البحث فی ثمانی قضایا من علم النفس لدی ابن ‏سینا)

چکیده [العربیة]

إنّ الوجود الإنسانی، وفقاً للحکمة، موجود باتصال النفس بالجسم، بحیث یکوّن هذا الإثنان إلی جانب البعض هویة الإنسان. وقد اختصّت النفس فی ثنائیة النفس والجسم مکانة أسمی بکثیر، فاهتم عامة الحکماء المسلمین ومنهم ابن‏سینا فی القضایا الأنثروبولوجیة، بالإقرار بالنفس بصفتها الأساس وبنیة الکیان الإنسانی، کما اعتنوا بتبیین مکانتها فی نظاماتهم الآنطولوجیة. ولا شکّ أنّ «الجسم» ودوره عانی الإغفال وقلّ حظّه من العنایة، نتیجة لاحتلال قضایا «النفس» فی بؤرة اهتمام الباحثین. تبحث هذه المقالة فی مدی الدور الذی یعتبره فیلسوف مثل ابن‏سینا ﻟ «الجسم» ولمعرفة آثاره وأحواله، فی العلم بالنفس الإنسانی. والنتیجة الإجمالیة المتحقّقة، استحالة العلم بالنفس الإنسانیة قبل العلم بجسم المرء وممیزاته، وأنّه لا یتحقّق تعریف النفس، وإثبات النفس، وجوهریة النفس وتجردها، وتمایز النفس عن الجسم، وإدراک النفس وإثبات الروح اللامرئیة، إلا من خلال العلم بالجسم وممیزاته.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • النفس
  • الجسم
  • المادّة
  • التجرّد
  • ابن‏ سینا
حکمت سینوی (مشکوه النور)
دوره 21، شماره 58
دی 1396
صفحه 103-122

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار