نقش کمالات عقلی و محوریت آن در سعادت از نگاه ابن سینا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق(ع)پردیس خواهران، تهران، ایران

چکیده

در انسان‌شناسی سینوی نفس ناطقه با ادراک موجودات به لذتی عقلی دست مییابد و از طریق شهوت، غضب، وهم و خیال هم به لذات حسی نائل میشود. سعادت انسان از حیث ذات به آن است که عالمی عقلی باشد و از حیث ارتباط با بدن، تسلط بر خویش داشته باشد.
ابنسینا مردم را بر اساس کمالات عقلی در چند گروه قرار میدهد. عالمان مهذب در دنیا سعادتمند هستند و پس از مرگ به عالیترین درجات نائل میشوند. افراد بی استعداد و ساده با رحمت الهی از عذاب نجات مییابند. افرادی که با وجود استعداد ذاتی، در تحصیل کمالات علمی کوتاهی کردهاند از سعادت حقیقی محرومند و گرفتار عذاب ابدی خواهند بود. از دیدگاه ابنسینا جهل علمی موجب محرومیت ابدی از سعادت است. افرادی که از حیث عقلی کاملند ولی گرفتار رذایل اخلاقی هستند در دنیا به سطحی از سعادت میرسند و پس از مرگ با رفع آثار نامطلوب مربوط به اعمال از عذاب رهایی پیدا میکنند. ابنسینا وضع این گروه را که با داشتن کمالات علمی مایه اصلی سعادت را دارند جبرانپذیر میداند. تفاوت نظر ابنسینا در مورد دو گروه اخیر نشان میدهد که وی اساس سعادت را کمالات عقلی میداند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Role of Intellectual Perfections in Happiness According to Avicenna's View Points

نویسنده [English]

  • Fatemeh Sadeqzadeh Ghamsari
Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Imam Sadeqh University, Iran
چکیده [English]

According to Avicenna’s anthropology, soul reaches the intellectual pleasure through perception and achieves sensory pleasure through concupiscence, indignation, illusion, and imagination. On one hand, human’s happiness intrinsically finds its expression in having intellectual knowledge. On the other hand and according to earthly existence, happiness is portrayed as a sort of self-controlling. Human achieves happiness partially in earthly life, but the true and perfect happiness would be achieved in his life after death. Based on intellectual perfection, Avicenna classified people in various groups; First, the ones who are men of knowledge. They are happy in their earthly life and would obtain the highest levels of happiness in the hereafter. The second group, the average souls who complete the grades of perfection in intellectual aspect and practically have some deficiencies, would survive from misery by Allah’s mercy. However, the third group, those who neglect knowledge wouldn’t achieve happiness and would suffer from eternal misery. Avicenna is of the opinion that ignorance is an obstacle in the path of achieving the true happiness. Those who have knowledge but no virtue would achieve some levels of happiness in their earthly life and in hereafter would survive from eternal misery by purifying the effects of their bad deeds. Speaking of this group, Avicenna held that because they have the knowledge, the key to happiness, they would have a chance to compensation. Comparing the two later groups reveals that Avicenna considered intellectual perfection as the main reason for happiness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • happiness
  • Intellectual Perfection
  • Morally Goodness
  • Ignorant
  • Avicenna

عنوان مقاله [العربیة]

دور الکمال العقلی فی السعادة من وجهة نظر ابن‏ سینا

چکیده [العربیة]

وفقاً لآراء ابن‏ سینا فی مجال الأنثروبولوجیا، فإن النفس الناطقة تنال اللذة العقلیة، وذلک بإدراک الکائنات، کما تحقّق اللذة الحسیّة من خلال الشهوة، والغضب، والوهم والخیال. تستقیم سعادة الإنسان من حیث الذات بکونها عالماً عقلیاً، ومسیطرةً علی نفسها من حیث علاقتها بالجسم، وینال المرء السعادة التامّة فی الدار الآخرة، إلا أنّ مستویً من السعادة الحقیقیة متاحةً له فی الدنیا أیضاً. ویصنّف ابن‏ سینا الناس فی عدة أقسام علی أساس کمالاتهم العقلیة، فالعالم المهذّب فی الدنیا - علی أساس تصنیفه- سعیدٌ ینال أعلی المراتب بعد الموت، وغیر الموهوب البسیط فناجٍ من العذاب برحمة الله، والمتکاسل فی تحصیل الکمالات العلمیة رغم الهبة العلمیة الذاتیة فمحروم من السعادة الحقیقیة وخالدٌ فی العذاب. یری ابن‏ سینا الجهل سبب الحرمان الأبدی من السعادة، کما یعتقد بأنّ الذّی کمل عقله وکان أسیراً للرذائل الأخلاقیة، ینال فی الدنیا مستویً من السعادة، فینجو من العذاب بعد الموت، بعد زوال الآثار السلبیة المرتبطة بأعماله. یعتبر ابن‏ سینا حالة الفئة الأخیرة المتنعمة بطاقة السعادة من خلال کمالاتها العلمیة، قابلة للتدارک.ویتبیّن لنا اختلاف رؤی ابن‏ سینا فی الفئتین الأخیرتین حیث یعتبر أساس السعادة للکمال العقلی.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • السعادة الحقیقیة
  • الکمال العقلی
  • العدل الأخلاقی
  • العالم المهذّب
  • الجاهل
  • ابن‏ سینا