فلسفه عبادت انسان از منظر ابن‏ سینا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه الهیات و معارف اسلامی دانشگاه پیام نور

چکیده

میل و گرایش انسان به عبادت، ناشی از نیاز او به معشوق حقیقی و همراه با شوقی درونی است. از سوی دیگر در متون دینی بر تکلیف بودن اعمال عبادی تصریح شده است. مسئله این است که بر اساس اندیشه‌ ابن‌سینا در مورد فلسفه و حقیقت عبادت، چه رابطه‌ای میان شوق به عبادت و تکلیف بودن آن وجود دارد.
 بر اساس مبانی فلسفی ابن‏سینا حقیقت عبادت، ادراک و شناخت خداوند است؛ به ‌گونه‌ای که تأملات فلسفی فی نفسه گونه‌ای عبادت به شمار می‌رود. ابن‌سینا در خصوص رابطه لذت و عبادت از نوعی مساوقت میان این دو  سخن می͏گوید. او لذت را مانند ادراک، دارای مراتب چهارگانه حسی، تخیلی، وهمی و عقلی می‌داند که کامل‌ترین آن ادراک عقلی است و لذت عقلی بر لذت حسی رجحان دارد؛ زیرا متلذذ عقلی بر متلذذ حسی رجحان دارد. اوج  ادراک عقلی، مرتبه ادراک و معرفت حق‌تعالی است و التذاذ در این مرتبه با طاعت و عبودیت حق‌تعالی و تفکر در اوصاف الهی حاصل می‌شود.
 از نظر ابن‌سینا عبادت ذو مراتب است؛ بدین نحو که پوسته و صورت عبادت تکلیف است و مغز و لُب آن  شوق و لذت عقلی است. برای کسانی که به لذات حسی و غیرعقلی اشتغال دارند و از لذات عقلی غافل هستند، تکلیف بودن  عمل عبادی موجب مشقت است. در راهکاری که ابن‌سینا ارائه می‌دهد، تکلیف ساقط نیست و انسان با عمل به تکلیف عبادی از پوسته به مغز می‌رود و باید این لایه‌ها را رفت و تکرار کرد تا از لایه‌های سطحی عبادت به مغز و لُبّ آن رسید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Man’s Philosophy of Worship from Ibn Sina’s Point of View

نویسنده [English]

  • Fateme Alipour
Assistant professor of Theology and Islamic Studies/ Payame Noor University
چکیده [English]

The tendency of man towards worship results from his need to his true beloved and there should be a desire within it; on the other hand, religious texts have specified strongly on the obligatory character of devotional practices. The question is that on the basis of Ibn Sina’s idea on philosophy and the nature of worship what relation exists between a desire to worship with its obligatory character?
On the basis of Ibn Sina’s philosophical foundations the nature and truth of worship is the perception and recognition of God; so that the philosophical reflections in – itself is considered as a kind of worship.
On the relation of pleasure and worship Ibn Sina speaks of a kind of coneomitance between these two concepts. He considers pleasure, like perception, as having of  fourfold sensual, imaginative, illusory and rational degrees, which the most complete of it is rational perception and rational preference has preference over the sensual pleasure, because the person seeking rational preference has preference over the person who seeks sensual pleasure. Rational perception is the stage of perception and knowledge of God most high and seeking pleasure in this stage is obtained through obedience and worship of God most high and reflection on divine attributes.
On Ibn Sina’s view worship has different orders; so that the crust and form of worship is obligation and its gist and kernel is the very strong desire and rational pleasure and for those who are engaged in non-rational and sensual pleasures and ignore rational pleasure. The obligatory character of components of devotional practice brings about hardship; for they should turn their attention from sensual pleasure to rational pleasure. In the strategy that Ibn Sina offers,obligation is not removed and human being by practicing religious obligation goes from crust to kernel and likewise one should go beyond layers and repeat it so that one leave behind the superficial layers of worship and attain to the kernel of it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • philosophy of worship
  • rational pleasure
  • devotional obligation
  • perfection of man
  • Ibn Sina