مبادی نظری ترادف مفهومی صفات حقیقی خداوند از منظر ابن‌سینا و شیخ احسائی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 استادیار گروه فقه و مبانی حقوق پردیس فارابی دانشگاه

چکیده

در غالب کتب فلسفی، پس از نقد دیدگاه اشاعره و معتزله در باب صفات خداوند ادعا می‌شود دیدگاه مورد اتفاق اهل حکمت، قول به عینیت صفات کمالیه با ذات مقدس واجب تعالی است؛ اما با قدری تأمل در آثار متفکران شیعی، اختلاف نظر قابل توجهی در مقام تحلیل عینیت صفات با ذات ملاحظه می‌گردد. یکی از این نظرات، قول به «ترادف مفهومی صفات حقیقی خداوند» می‌باشد که با صراحت تمام و بدون هیچ شائبه تردید در آثار برخی اندیشمندان صاحب‌ مکتب ـ همچون ابن‌سینا و شیخ احسائی ـ مطرح شده است. در این نوشتار، پس از طرح موجز نظریه مشهور «عینیت صفات با ذات» در نزد متکلمان شیعی و گمانه‏زنی در مبادی تصوری و تصدیقی آن، ابتدا محذورات پذیرش این قول از سوی ابن‌سینا و احسائی واکاوی گردیده و سپس کلمات این دو متفکر پیرامون عدم مغایرت مفهومی صفات ذاتی واجب تعالی مورد مطالعه قرار گرفته است. در این راستا مشخص می‌شود، پیش‌فرضهای مشترک قائلان نظریه مزبور دو چیز است: یکی اعم بودن مفهوم صفت از عرض که ایشان را از قائلان به نفی صفات متمایز نموده و دیگر، اصل امتناع انتزاع مفاهیم متعدد از حقیقت بسیط که مانع از پذیرش تمایز مفهومی صفات در ساحت ذات باری شده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Theoretical Foundations of Conceptual Sequence of God’s True Attributes as Seen by Avicenna and Sheikh Ahsaee

نویسنده [English]

  • Seyyed Abdolrahim Husseini 2
1
2 Assitant Professor Tehran University Farabi College of Law
چکیده [English]

Having provided a critique of Asha’rite and Mu’tazilite approaches to God’s attributes, philosophical and theological literature usually claim that Shiite philosophers and theologians regard attributes of perfection as equal to God’s necessary divine essence. A study of the works written by Shiite thinkers, however, indicates considerable difference in the way the unity among the attributes and the essence is regarded. One of such theories pertains to “the conceptual sequence of God’s true attributes,” which has been presented quite explicitly and without a shadow of a doubt by a few authorities in the field such as Avicenna and Sheikh Ahsaee. Having briefly studied the renowned theory of “the unity of attributes and the essence” as seen by Shiite theologians as well as the conceptual and implicational basics involved, this article shall first analyze the factors hindering the acceptance of such points of view by Avicenna and Sheikh Ahsaee and then examines the statements made by these two thinkers in regard to the absence of conceptual differences between God’s essential attributes. Two presumptions of the people holding the theory are as follows: one is the more general quality of the concept "attribute" indistinction to the concept of accident which distinguishes the believers from those believing in negating the attributes, and the second is the principle of the impossibility of  abstractness  of the different concepts from the simple truth preventing the adoption of the conceptual distinction of the attributes in the realm of divine nature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Example unity
  • conceptual distinction
  • the sameness of attributes and divine nature
  • simplicity of divine nature
  • the abstractness of different concepts