ابن سینا و منطق مشرقی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

بدون تردید ابن‏ سینا یکی از چهره‏‏‏ های بارز و شاید بارزترین چهره­ علمی در تاریخ تمدن اسلامی ـ ایرانی است. ابن‏ سینا به اذعان خود (در مقدمه­­ منطق المشرقیین) پس از عمری تلاش در تشریح و تبیین و تکمیل میراث عقلی یونان، به ساحتی از فلسفه دست یافته است که از آن به «فلسفه­ مشرقی» تعبیر می­ کند.
 منطق مشرقی ابن‏ سینا نیز چه به لحاظ روش و چه به لحاظ محتوا، در قیاس و تناظر و تناسب با همین فلسفه‏ مشرقی، قابل تعریف و تبیین است. مسئله­ مورد بحث این­ است که شاخصه­‏‏ های این فلسفه­ مشرقی و به ویژه منطق مشرقی چیست؟ از آن­جا که شواهد فراوان و مستقیمی در «سطح» برای استناد وجود ندارد، تلاش شده تا با توسل به پار‏‏ه­ ای از قرائن و امارات محدود و غیرمستقیم در «عمق»، به این نتیجه دست یافت. در این مقاله، دو وجه و جلوه‏ مختلف و در عین حال سازگار، از منطق مشرقی ابن‏ سینا استنباط و معرفی شده است. در وجه نخست، منطق مشرقی می‏ تواند اشاره به پار‏‏ه ­ای از «نظام­‏‏ های تأسیسی و ابداعی غیر ارسطویی» در مشرق زمین داشته باشد و در وجه دوم می­ تواند طلیعه و افقی شرقی برای تأسیس نوعی «منطق تشکیکی» قلمداد شود که امروز به آن منطق چند ارزشی و بی‏نهایت ارزشی می‏ گویند. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Avicenna and Oriental Logic

نویسنده [English]

  • Lotfollah Nabavi
Associate Professor / Tarbiat Moddares University/Tehran/Iran
چکیده [English]

Avicenna is undoubtedly one of the outstanding scientists and perhaps the most prominent one in the history of Islamic-Iranian civilization. After a lifetime of trying to describe, explain and complete the Greek intellectual heritage, Avicenna admitted (in the introduction of Mantiq Al-Mashriqiyin) to have achieved a realm of philosophy which he construed as "oriental philosophy''.
Avicenna's oriental logic can be defined and explained according to the very oriental philosophy in terms of method and content. The issue is what the characteristics of this oriental philosophy and particularly, oriental logic is. Since there is not direct and abundant evidence in "surface" as documents, we try to reach the conclusion by a range of indirect and limited evidences in "depth". In this paper, two different and yet consistent features of Avicenna's oriental logic are inferenced and introduced.  In the first sense, oriental logic can refer to a range of "non-Aristotelian innovative and established systems" in the East, and in the second aspect, it can be an oriental horizon and dawn to establish a "fuzzy logic" which is considered today multi-valued and infinite-valued logic.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mantiq Al-Mashriqiyin
  • oriental logic
  • Avicenna's logic
  • Fuzzy logic
  • oriental philosophy