ادراکات شهودی نفس در حکمت سینوی و برخی پیامدهای معرفت شناختی آن

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس

2 استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران

3 استادیار گروه فلسفه غرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران

چکیده

حوزه­ معرفت­ شناسی تفکر ابن­ سینا آبستن نظریات بدیعی است که اگرچه در تفکرات فلاسفه­ پس از او بُروزی تام یافت؛ اما می ­توان ظهور صریح یا ضمنی آن­ را در آراء بدیع شیخ الرئیس رصد کرد. این ویژگی باعث می­ شود تا بتوان حوزه­ معرفت­ شناختی تفکر شیخ را به دو حوزه­ مشایی ـ ارسطویی و مشرقی تقسیم کرد. ابن ­سینا به تبعیت از اسلاف مشایی خویش، ادراکات نفس را در قسم حصولی منحصر کرده و با اتکا به نظریه­ تجرید و تقشیر معرفتی به تشریح کیفیت تحصیل این‏گونه ادراکات برای نفس پرداخته است؛ اما وی در تفکر مشرقی خویش به واسطه­ روی ­آورد بدیعی که در قبال دو قوه­ حس مشترک و خیال در نمط پایانی اشارات یافته است، تحصیل و حفظ ادراکاتی شهودی و غیرحصولی را به این دو قوه نسبت می­ دهد که به معنای توسع ادراکات نفس در قسم شهودی و غیرحصولی در حکمت سینوی است و لاجرم نمی­ توان کیفیت تحصیل شان را به واسطه­ فرایند تجرید معرفتی تبیین کرد. ابن ­سینا به واسطه­ فهم اشتداد وجودی نفس و لحاظ آن به عنوان نردبان اشتداد معرفتی آن، بر خلاف موضع جزم ­گرایی، واجد رویکردی در حوزه­ معرفت‏ شناسی اسلامی می­ شود که امکان تحصیل معرفت مطابق با واقع تا حدودی در آن تعبیه شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Intuitive Perceptions of the Soul in Avicenna's Philosophy and Some of Its Epistemological Implications

نویسندگان [English]

  • Mohammad Nejati 1
  • Ahmad Beheshti 2
  • Majeed Akbari Dehaghi 3
1 Assistant Professor/ Islamic philosophy & kalam department/ Islamic Azad University/ Bandar Abbas branch
2 Professor/ Islamic philosophy & kalam department/ University of Tehran
3 Assistant Professor/ West philosophy department science and researches branch/ Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

There are novel theories in epistemological realm of Avicenna's thought which, despite full incidence in the thoughts of philosophers after him, can be observed explicitly or implicitly in Avicenna's novel ideas. This feature makes it possible to divide the epistemological field of Avicenna's thought into two areas: peripatetic-Aristotelian and oriental. Following his peripatetic predecessors, Avicenna considers soul's perceptions only acquired and relying on the epistemological theories of abstraction and peeling, explains the quality of soul's acheiving these perceptions; however, in his oriental thought, Avicenna ascribes acheiving and preserving intuitive and non-acquired perceptions to the powers of common sense and image due to his novel approach towards these two powers in the last chapter of Isharat. It means that soul's perceptions can also be intuitive and non-acquired in Avicenna's philosophy as well as it is essential not to explain the quality of achieving these perceptions by the process of epistemological abstraction. Understanding soul's existential intensity and considering it as its epistemological hierarchy, unlike the dogmatist position, Avicenna retains a kind of approach in Islamic epistemology which makes it possible to achieve knowledge according to the reality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Common sense
  • image
  • abstraction
  • oriental approach

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار