وضعیت طبقه بندی نفوس پس از مرگ (مقایسه دیدگاه ابن سینا و سهروردی)

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

چکیده

ابن‌ سینا و سهروردی هر کدام در آثار مختلف خویش، درباره وضعیت نفوس انسانی پس از مرگ از حیث سعادت و شقاوت به بحث پرداخته‌ اند. در مجموع نحوه مواجهه این دو  با این مسئله را از جهت صوری می‌توان در دو مدل عرضه کرد. آنها در برخی آثارشان بدون ارائه طبقه‌بندی منظمی درباره این مسئله بحث کردهاند و در برخی دیگر از آثارشان طبقه‌ بندی منظمی ارائه دادهاند. ابنسینا در المبدأ و المعاد طبقه ‌بندی سه‌ گانه و در رساله فی السعاده طبقه ‌بندی چهارگانه و در الاشارات و التنبیهات طبقه ‌بندی پنج‌گانه ‌ای از وضعیت این نفوس ارائه داده است. سهروردی نیز در برخی از آثارش بدون ارائه طبقه‌ بندی منظم، به بحث درباره این مسئله پرداخته و در برخی دیگر از آثارش طبقه ‌بندی دوگانه، برخی طبقه‌بندی سه‌ گانه و بعضی تقسیم چهارگانه و پاره ‌ای دیگر طبقه ‌بندی پنج‌گانه و در نهایت طبقه ‌بندی شش‏ گانه ‌ای ارائه داده است.
 از اینرو مقاله در صدد بررسی وجوه اشتراک و افتراق دیدگاه ابنسینا و سهروردی در مورد این طبقه بندی است. با تحلیل دیدگاه این دو حکیم درمی‌یابیم که از برخی جهات همچون اصول و مبانی، ارائه نظریه با مدل صوری واحد و توجه به سعادت عقلی، میان این دو حکیم تشابه وجود دارد. بر عکس از جهات ذیل میان دو حکیم تمایز وجود دارد: 1ـ تأکید پررنگ‌تر ابن‌ سینا بر سعادت عقلی؛ 2ـ به رسمیت شناختن سعادت حسی از سوی ابن‌ سینا؛ 3ـ طرح مسئله تعلق نفوس به اجرام فلکی به صورت صریح از سوی شیخ اشراق؛ 4ـ تمایز روش‏شناختی دو حکیم در حل مسئله.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Status of Human Souls after Death (A Comperative Stady of Ibn Sina and Suhrawardi’s Point of Views)

نویسنده [English]

  • Einolah Khademi
Associate professor of Islamic Studies department / Shahid Rajaee Teacher Training University
چکیده [English]

Ibn Sina and suhrawardi each in their different works have discussed the status of human souls after death in respect of happiness and wickedness. On the whole, approach of Ibn Sina to this problem in a formal way can be presented in two models. In some of his works he has discussed the problem without any systematic classificatory presentation, and in some of his other works he has presented a systematic classification. In his “Al-Mabda wal Ma,ad” he has presented a threefold classification and in the treatise “Fi al Saada” a fourfold classification and in “al-Isharat wal-tanbihat” a fivefold classification of the status of souls.
Likewise Suhrawardi in some of his works without presenting a systematic classification has discussed this problem and in some of his  other works he has presented a double classification, in some a threefold classification and in some a fourfold division and in some others a fivefold classification and finally a six fold classification. The differences and similarities of Ibn Sina and Suhrawardi, s point of view on the above mentioned classification is studied in the present article.
By an analysis of the viewpoint of these two philosophers we find that in some respects such as principles and foundations presenting a theory with a single formal model and paying attention to rational happiness there is similarity between the two philosophers. On the contrary in view of following respects there are distinctions between these two philosophers. 1-Ibn-Sina’s strong emphasis on rational happiness; 2- recognition of sensual happiness on the part of Ibn-Sina; 3- setting forth the problem of soul belonging to heavenly bodies in an explicit way on the part of Shaykh Ishraq; and 4- methodological distinction of these two philosophers in solving the problem.

کلیدواژه‌ها [English]

  • soul
  • body
  • happiness
  • wickedness
  • life after death
  • Ibn Sina
  • Suhrawardi