جایگاه مسئله اعاده معدوم در حکمت سینوی و صدرایی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دکتری فلسفه تطبیقی دانشگاه شهید مطهری

چکیده

یکی از موضوعات مهم در اندیشه‌ اسلامی، بحث امتناع یا جواز اعاده‌ معدوم است. حکمای اسلامی برخلاف برخی از متکلمان، بر محال بودن اعاده‌ معدوم متفق‌اند. و مسأله اصلی در این مقاله آن است که به رغم اتفاق حکما بر امتناع اعاده، اختلاف مبنایی بین حکمت سینوی و حکمت صدرایی در تحلیل این موضوع چیست. در حل این مسأله باید متذکر شد که اساس و محور در بحث اعاده‌ معدوم، موضوع تشخص و این همانی است که در فلسفه‌ ابن‌سینا تحلیل مناسبی از آن ارائه نشده است؛ زیرا مدار تشخص ماهیت و عوارض ماهوی قلمداد شده است. به دلیل همین نقصان، در بحث اعاده‌ معدوم نمی‌توان بنابر حکمت مشاء تفسیر مناسبی ارائه داد، همان‌طور که شیخ‌الرئیس نتوانست تشخص موضوع در حرکت جوهری را تحلیل کند و به نفی آن رأی داد. در مقابل، با طرح اصالت وجود و محور قرار دادن آن در تشخص در فلسفه‌ صدرایی معلوم می‌شود که به رغم تغییر کلی ماهیت، تشخص موجود سیال و متحرک حفظ می‌شود و در صورت قطع این پیوستگی وجودی، بازگشت ماهیت به معنای اعاده‌ امر معدوم نیست.
با توجه به ارتباط موضوع با بحث حرکت جوهری، و این‌که انعدام تنها در جهان طبیعت و در جریان حرکت قابل تصور است، جایگاه مبحث اعاده‌ معدوم، بایستی از قسمت کلیات مباحث وجود خارج شود و در ردیف سایر مباحث حرکت و در ادامه‌ مبحث حرکت جوهری قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Place of the Problem of the Restoration of Non-being in Avicenian and Sudrian Philosophy

نویسنده [English]

  • Mahnaz Kohandani Tafreshi
PhD In comparative philosophy Shahid Motahari University
چکیده [English]

One of the important subjects in Islamic thought is the discussion about the impossibility or permission of restoration of non-being. The main issue in the present article is that unlike some theologians, Islamic philosophers are in agreement on the impossibility of the restoration of non-being. By reviewing the problem and the consideration of its place it is known that despite agreement among philosophers on the restoration, there is a fundamental disagreement between Avicenian and Sudrian philosophy in the analysis of it. It has to be noted that the basis and focus in the discussion of restoration of non-being is the subject of individuation and indentity which in the philosophy of Ibn Sina there is no proper analysis of it; because essence was considered the orbit of individuation and essential properties. For this same reason, on the basis of peripatetic philosophy an appropriate interpretation can not be offered of the restoration of non-being. As Shaykh al-Rais could not analyse the individuation of object in substantial movement and voted against it. On the contrary, by setting forth the principality of existence and making it the centre of  individuation in Sadrian philosophy it is clear that despite general changing of essence, individuation of fluid and moving being is preserved and in ease this existential connection is broken, restoration of essence is not the same as the restoration of non-being.
Given the relation of the subject with substantial movement, and that annihilation is only conceivable in the world of nature and in the course of movement, the place of the topic of the restoration of non-being should be left from the section on general topics of being and be placed alongside the other topics of movement and following the topic of substantial movement. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • restoration of non-being
  • Individuation
  • principality of being
  • substantial movement
  • Ibn Sina
  • Mulla sadra