بحث ماهیت و وجود در ابن سینا و ابن رشد و نقد آن

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استاد دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

یکی از مهم‌ترین مسائل فلسفی ـ و شاید مهم‌ترین آن‌ها ـ بحث ماهیت و وجود و رابطه آن‌ها با یکدیگر است. ابن‌سینا  پس از فارابی، ماهیت و چگونگی تعلق وجود به آن را در آثار خویش به تفصیل آورده است. بعدها نصیرالدین طوسی در تأیید دیدگاه شیخ، اعتراضات فخر رازی نسبت به نظرات بوعلی را پاسخ می‌دهد. در این میان  ابن‌ رشد انتقاداتی بر دیدگاه‌های ابن‌ سینا و غزالی داشته است. به نظر می‌رسد طرح بحث ماهیت و وجود، مولود خلط معرفت ‌شناسی و هستی‌شناسی است. تبیین چگونگی پیدایش صور ذهنی از راه علیت و تأثیر میان اشیاء خارجی ـ خواه حسی و خواه فراحسی ـ و اندام ‌های حسی و قوای ادراکی نفس، به خوبی نشان می‌دهد که فقط «خارج» هست و صورت‌ های ذهنی پدید آمده از آن، در ذهن. به این ترتیب برای طرح بحث ماهیت مصطلح و رابطه آن با وجود و اتصاف آن به وجود و مسائل فراوان برخاسته از این بحث، دیگر جایی باقی نمی‌ماند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Concept of Quiddity and Existence in Ibn Sina and Ibn Rushd and its Critique

نویسنده [English]

  • Ahmad Ahmadi
Professor of Tehran University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

One of the most important philosophical problems - and perhaps the most important of all-is the discussion of quiddity and existence and their relations to each other.
After Farabi, Ibn Sina has dealt with quiddity and the quality of its belonging to existence in his works. Later, Nasir al din Tusi confirms Shaikh's view in response to Fakhr razi's objections to Ibn Sina's views. Meanwhile Ibn Rushd has sometimes put forward criticisms against the views of Ibn Sina and Ghazzali.
It seems that the debate about the problem of quiddity and existence derives from a confusion between epistemology and ontology. The explanation how the mental ideas originate by way of causality and the effects between external objects-whether sensual or extra- sensual-and bodily organs and perceptual faculties of soul clearly shows that only "outside" exists and mental ideas created from it in the mind.
Therefore, there remains no room for the subject of so-called quiddity , its relation with existence, its attribution by existence and many other problems derived from this subject.

کلیدواژه‌ها [English]

  • quiddity
  • existence
  • Non-Existence
  • occurrence of existence to quiddity
  • sensual and extra-sensual
  • Causality
  • existential proposition

عنوان مقاله [العربیة]

قضیة الماهیة و الوجود فی فلسفة ابن‌سیناء و ابن‌رشد و نقدها

چکیده [العربیة]

من المواضیع المهمة فی علم الفلسفة ـ و لعل من أهمها ـ هو موضوع الماهیة و الوجود و علاقتهما ببعض، و قد ذکر ابن‌سیناء بعد الفارابی موضوع الماهیة و کیفیة تعلق الوجود بها فی آثاره بالتفصیل. و قام نصیرالدین طوسی من بعده بالإجابة علی انتقادات فخر الرازی علی آراء ابن‌سیناء مؤیداً وجهات نظر الشیخ‌الرئیس، و فی هذا الأثناء ینتقد ابن‌رشد أحیاناً آراء ابن‌سیناء و الغزالی. و علی مایبدو طرح قضیة الماهیة و الوجود هو نتاج خلط ما بین نظریة المعرفة و علم الوجود، و تبیین کیفیة تکوین الصور الذهنیة عن طریق قانون العلة، و تأثیر الأشیاء الخارجیة ـ سواء الحسیة أو ما فوق الحسیة ـ علی الاجسام الحسیة و قوی النفس الادراکیة؛ و یظهر لنا بوضوح أن الخارج هو موجود ، و الصورة الذهنیة مستوحاة منه فی الذهن فحسب. و علی هذا الأساس لایبقی أی مجال لطرح موضوع مصطلح الماهیة وعلاقته و اتصافه بالوجود و المواضیع العدیدة المتشعبة من هذه القضیة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الماهیة
  • الوجود
  • العدم
  • زیادة الوجود علی الماهیة
  • الحسیة و ما فوق الحسیة
  • العلة
  • القضیة الوجودیة