نظام احسن و مسئله شرور در فلسفه ابن سینا

نویسنده

استادیار دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

عنایت از نظر ابن‌ سینا به مفهوم احاطه علمی حق تعالی به کل موجودات با بهترین نظام و بنا بر نیکوترین وجه ممکن است. وی علم عنایی را منبع فیضان خیر در عالم هستی می‌داند و نظامی که بر این اساس صورت می‌ پذیرد، نظام احسن می‌نامد. ابن‌ سینا شر را عدم شیء یا عدم کمالی برای موجود می ‌داند و موجودات را در دو گروه قرار می ‌دهد: خیر محض که از هر شر و فسادی مبری است؛ امری که خیر و منفعت آن با شری عارضی همراه است. از نظر ابن‌ سینا، چنین اموری با وجود احتمال شری که خداوند سبحان به سبب یا به همراه آ‌ن‌ها رخ می‌ دهد، خیر محسوب می‌شوند. عنایت و فیاضیت الهی اقتضا می‌ کند که خداوند سبحان علاوه بر خیر محض، موجوداتی را که دارای خیر کثیر و شر اندک هستند نیز بیافریند. در حکمت سینوی، شرور نه با وجود که مبدأ خیرات است، ارتباط دارند و نه با اوصاف و افعال الهی. در فلسفه ابن‌ سینا، هر گونه نقص در عالم هستی به ضعف و قصور قوابل مادی در عالم طبیعت مربوط می‌ شوند. بر این اساس می ‌توان گفت نظام احسن، نظامی است که از یک سو دارای کمال و خیر بیش‌تر، گسترده‌ تر و برتر (در تمام عالم) و از سوی دیگر واجد نقایص و آفات کم‌تر و محدودتر (در عالم طبیعت) باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Best Possible Order and Problem of Evils in Ibn Sina’s Philosophy

نویسنده [English]

  • Fatemeh Sadeqzadeh Qamsari
Assistant Professor of Imam Sadiq University Girl's Campus
چکیده [English]

Foreknowledge in Ibn Sina’s point of view means the encompassing knowledge of the Most High to the whole creation with best order and according to the most gracious possible way. He calls the foreknowledge of God a source of emanation of the goodness throughout the world of creation and the order which has been created accordingly as best order.
Ibn Sina considers the evil as a privation of something or nonperfection for a being and divides beings into two groups:
  Pure good which is devoid of any evil and corruption; something that its goodness and benefit is accompanied by an accidental evil. For Ibn Sina, such matter in spite of the existence of evil which occurs because of them and accompanies them is considered good. Foreknowledge and divine emanation demands that in addition to pure goodness to create existents that have plenary goodness and little evil as well. In Avicennian theosophy evils neither have relation with being which is the ground of all goodness, nor with divine attributes and actions. In Ibn Sina’s philosophy any imperfections in the world of creation belong to the weakness and failure of material recipients in natural world. On this basis it can be said that the best possible order is an order that on the one hand has more perfection and goodness in vaster and higher perfection than in any other world, and on the other has fewer and more limited imperfections and evils (in the natural world).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Best order
  • evils
  • foreknowledge
  • prevalent good
  • pure good
  • Ibn Sina

عنوان مقاله [العربیة]

النظام الأحسن و قضیة الشر فی فلسفة ابن‌سیناء

چکیده [العربیة]

العنایة حسب رأی ابن سیناء تعنی الاحاطة العلمیة لله على جمیع الکائنات بأفضل نظام و أکمل وجه ممکن. و یعتبر العلم العنائی منبع الخیر الفائض فی عالم الوجود، و یطلق علیه اسم النظام الأحسن أی النظام المتکون على هذا الأساس.
یُعبر ابن سیناء عن الشر بعدم الشیئ أو عدم کمالٍ للموجود، و یصنف جمیع الکائنات فی مجموعتین: الخیر المحض المبرى عن کل شر و فساد، و الآخر ما رافق خیره و منفعته شراً عارضا.
و مع هذا یعد ابن‌سیناء المجموعة الثانیة خیراً رغم الشر الممکن و المحتمل وجوده بسبب الخیر أو ملازم له من جانب الله. و تقتضی العنایة و الفیض الإلهی إلى خلق کائنات ذات خیر کثیر و شر قلیل بالإضافة الى الخیر المحض. وفی حکمة ابن سیناء لا یمت الشر الى الوجود بصلة، و الذی هو مبدأ الخیرات، ولا إلى الصفات و الأفعال الإلهیة. و فی فلسفته یتعلق کل نقص فی عالم الکون بضعف القوابل المادیة و تصورها فی عالم الطبیعة.
و على هذا الأساس یمکن القول فی النظام الأحسن بأنه نظام یمتاز بالکمال و الخیر الأکثر و الاوسع و الأفضل فی العالم برمته من جهة، ومن جهة أخرى یحتوى على أقل النواقص و أضیقها نطاقاً فی عالم الطبیعة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • النظام الأحسن
  • الشر
  • العنایة
  • العلم العنائی
  • الخیر الغالب
  • الخیر المحض
  • ابن‌سینا