مبادی وجودی جداانگاری واجب‌الوجود از ممکنات در فلسفه ابن‌سینا

نویسنده

استادیار دانشگاه امام صادق(ع

چکیده

تنزیه واجب‌الوجود نسبت به ممکنات و نقائص آنان که برگرفته از آموزه‌های دینی محسوب می‌شود، از مهم‌ترین دغدغه‌های خداشناسی حکمای مسلمان است. در این میان ابن‌سینا دیدگاهی تنزیهی‌تر از دیگر حکما از جمله (ملاصدرا) دارد. او به جدایی خداوند از عالم معتقد است. بنا به اعتقاد او، اختلاف میان خداوند و ممکنات به حدی است که وی از آن به «تباین» یاد کرده است. منشأ تنزیه خداوند را باید در مبادی وجودشناختی مشترک شیخ‌الرئیس با دیگر حکما و ریشه‌های جداانگاری واجب از ممکنات را می‌‌باید در نگاه خاص وی جستجو کرد. مباحث او در الهیات عام و نظریه‌پردازی‌های وی در مباحثی چون وجود و ماهیت، واجب و ممکن و ویژگی‌های آ‌ن‌ها را می‌توان زمینه‌ساز تنزیه خداوند دانست. اما آنچه باعث نگاه تنزیهی‌تر ابن‌سینا نسبت به سایرین شده است، نگاه کثرت‌گرایانه او به عالم موجود و عدم پذیرش تشکیک خاصی است. در چنین نگاهی خداوند، جدا و متمایز از دیگر موجودات است. در مقاله حاضر ابتدا به مبادی مشترک ابن‌سینا با دیگر حکما در ارائه نگاهی تنزیهی به خداوند پرداخته می‌شود و در ادامه دلایل شکل‌گیری رویکردی تنزیهی‌تر ابن‌سینا نسبت به خداوند مورد توجه قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Ontological Foundations of Separateness of Necessary Being from Possible Beings in Ibn Sina’s Philosophy

نویسنده [English]

  • Sa’ida Saadat Shahidi
Assistant Professor of Imam Sadiq University Girl's Campus
چکیده [English]

Transcendence of Necessary Being as compared with possible beings and their imperfections which is taken from religious teachings is one of the most important theistic preoccupation of Muslim Philosophers. In the meantime, Ibn Sina has a more transcendental view compared with other philosophers, including Mulla Sadra. He believes in God’s separateness from the universe. The distinction between God and possible beings is so great that Bu Ali has called it a total difference. The origin of God’s transcendenee should be sought in common ontological foundations of Sheikh al-Rais with other philosophers and the origins of separation of necessary Being from possible beings must be seen in his special view about this matter.   His discussions in general theology and his speculations in subjects such as being and quiddity, necessary and possible and their characteristics can be conceived as a preparing ground for God’s transcendence. But what has been a motive in Ibn Sina’s more transcendental view as compared with other philosophers is his pluralistic view towards creation and his rejection of special gradation. In such a view, God is separate and distinctive of other beings.
   In the present article first the common foundations of Ibn Sina with other philosophers in presenting a transcendental view towards God and in the following the grounds for formation a more transcendental image towards God in Ibn Sina’s philosophy will be considered.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Being
  • quiddity
  • necessary
  • possible
  • gradation of being
  • essential difference

عنوان مقاله [العربیة]

المبادئ الوجودیة لفصل الواجب عن الممکنات فی فلسفة ابن‌سیناء

چکیده [العربیة]

یعتبر تنزیه واجب الوجود مقارنة إلى الممکنات و نواقصها المقتبس من التعالیم الدینیة من أهم هواجس الحکماء المسلمین فی علم معرفة الله. و فی هذا الصدد یحظى ابن‌سیناء بوجهة نظر الأکثر تنزیها عن غیره و منهم صدر المتألهین، فإنه یعتقد بانفصال سبحانه عن العالم و الاختلاف بینه سبحانه و الممکنات یبلغ الى حد التباین.
و یجب التقصی عن منشأ التنزیه الإلهی فی المبادئ الوجودیة المشترکة بین الشیخ الرئیس و سائر الحکماء، بینما تتطلب جذور فصل الواجب عن الممکنات من منظره الخاص. یمکن اعتبار دراساته فی الإلهیات العامة و افتراض نظریات ٍ کالوجود و الماهیة، و الواجب و الممکن، و ممیزاتها تمهیداً لتنزیه الخالق عن البقیة و هو نزعته التعددیة الى العالم الموجود وعدم قبول أی تشکیک خاص، و فی رؤیة کهذه یعتبر الله منفصلاً و متمایزاً عن بقیة الموجودات.
هذه المقالة تتناول أولاً المبادئ المشترکة بین ابن‌سیناء مقارنة بالحکماء فی عرض وجهة نظره التنزیهیة، و من ثم تدرس أسباب تکوین نزعة ابن‌سیناء الأکثر تنزیها إلى الخالق.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الوجود
  • الماهیة
  • الواجب
  • الممکن
  • التشکیک فی الوجود
  • التباین الذاتی