منطق سینوی، ابداعات و نوآوری‌ها

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

منطق ارسطویی (منطق حملی) از طریق ترجمه مستقیم و بی‌واسطه آثار ارسطو، و منطق رواقی‌ـ‌‌ مگاری (منطق شرطی) با ترجمه غیرمستقیم و به واسطه برخی متون لاتینی جالینوس، اسکندر افرودیسی و بوئتیوس مربوط به نخستین سده‌های میلادی  به جهان اسلام راه یافت. پس از دو قرن تلاش برای ترجمه، شرح، تقریر و تفهیم میراث منطقی یونانیان، با ظهور  ابن‌سینا «دوره ابداع و نوآوری» فرا رسید. ابداعات منطقی و منطق‌های ابداعی ابن‌سینا، به ویژه دو نظریه «قیاس اقترانی شرطی» و «موجهات زمانی» که با تلاش‌های دویست ساله بعدی تا زمان خواجه نصیرالدین طوسی به کمال و استواری رسید، در سطحی است که این دوره از پژوهش‌های منطقی را می‌توان دوره «منطق سینوی» یا «منطق سینایی» نامید و بر اهمیت و استقلال آن در مقایسه با  مکتب ارسطویی و مکتب رواقی‌ـ مگاری تأکید نمود. نگارنده در مقاله حاضر ضمن بیان اجمالی دو نظریه یاد شده، دلایل خود را در تثبیت و اثبات ایده « منطق سینوی» ارائه می‌کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Avicennian Logic, Innovations and Novelties

نویسنده [English]

  • Lotf-allah Nabavi
Associate Professor, of Philosophy of Tarbiat Modares University
چکیده [English]

   Aristotelian logic (predicative logic) through direct translation and by virtue of Aristotle’s works, and Stoic – Megarian logic (conditional logic) through indirect translation and by virtue of some Latin texts of Galen, Alexander of Aphrodisias and Boethius belonging to the early centuries of Christion era was introduced into Islamic world. After two centuries of attempt to translate, exposition, ulterance and understanding the Greek logical heritage, with Ibn Sina “the period of innovation and originality” began. Ibn Sina’s logical innovations and logics of innovation, in particular the two theories of “conjunctive syllogism” and “temporal modalities” that by attempts in two hundred later until khaje Nasir al _ Din tusi came to such a perfection and solid foundation that this period of logical investigations can be called as “Avicennian logic” or “logic of Ibn Sina” and one should emphasize on its importance and independence in comparison to Aristotelian and Stoic-Megarian schools. In the present article the author besides giving a brief treatment of the two above – mentioned theories, presents his reasons for proving of the idea of “Avicennian logic”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicennian logic
  • theory of conjunctive conditional syllogism
  • theory of temporal modality
  • logical innovations
  • Ibn Sina

عنوان مقاله [العربیة]

الابداع و التجدید فی منطق ابن‌سیناء

چکیده [العربیة]

وجد منطق ارسطو (المنطق الحملی) طریقه إلى العالم الاسلامی بواسطة الترجمة المباشرة لأثار ارسطو، بینما دخله المنطق الرواقی (المنطق الشرطی) عن طریق الترجمة غیر المباشرة لبعض النصوص اللاتینیة یعود عهدها إلى القرون المیلادیة الأولى من جالینوس و الاسکندر افرودیسی و بوؤتیوس.
و بعد جد و اجتهاد دام قرنین لترجمة و شرح وتقریر و تلقین التراث المنطقی الیونانی وصل عهد "الابداع و التجدید" مع ظهور ابن‌سیناء، فالابداع المنطقی و المنطق الابداعی لابن‌سیناء و خاصة نظریتی "القیاس الاقترانی الشرطی" و "الموجهات الزمنیة" وصلت إلى حد الکمال و النضوج بعد جهود استغرقت مئتی سنة حتى عصر خواجه نصیر الدین الطوسی، حیث بلغت مستوى یمکن تسمیة هذه الفترة فترة البحوث و الدراسات المنطقیة باسم (المنطق السینوی) أو (منطق ابن‌سیناء). کما یُمکن من التأکید على أهمیة هذه المرحلة و استقلالها مقارنة بالمدرسة الأرسطیة و المدرسة الرواقیة.
یطرح مؤلف هذه المقالة النظریتین بشکل إجمالی مع تقدیم أدلته فی إثبات فکرة تسمیة هذه الفترة ب(منطق ابن‌سیناء).

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • منطق ابن‌سیناء
  • نظریة قیاس الاقترانی الشرطی
  • نظریة الموجهات الزمنیة
  • الإبداعات المنطقیة
  • ابن‌سیناء