جایگاه علیت سینوی: بررسی تاریخی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه اسلامی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

علیت که در فلسفه مشا، از ارسطو تا ابن‏ سینا، نقش سرنوشتساز و محوری به خود اختصاص داده بود و نه تنها وجود اشیا خارجی، بلکه هرگونه تبیین و توضیح اشیا بدون در نظر گرفتن اصل علیت و رابطه علی غیرممکن بود، در مکاتب مختلف فکری و فلسفی جهان اسلام و دنیای غرب سرنوشت متفاوتی یافت و گاه اثبات شد و بال و پر گرفت و در حد یک اصل فلسفی در نظام ‏های فلسفی پذیرفته شد و گاه تا مرز انکار پیش رفت. ارسطو نخستین بار با نگاهی فلسفی به تحلیل علیت در قالب علل اربعه پرداخت و ابن ‏سینا این نظریه را بر اساس تمایز وجود و ماهیت تبیین کرد. در حالی‏که فلاسفه مسلمان و فلاسفه عقل‏گرای غربی با اصل این نظریه مخالفتی نکردند، اما متکلمان مسلمان و مسیحی و برخی فلاسفه مسلمان و نیز تجربه‏ گرایان و تحصلی مذهبان به گونه ‏ای دیگر به اصل علیت و توابع آن نگریستند، گاه این اصل را رد کردند و گاه با قبول آن توابعش را نپذیرفتند و یا آن را در حد یک قانون ریاضی که در خارج واقعیتی ندارد، تنزل دادند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Place of Avicennian Causality: A Historical Survey

نویسنده [English]

  • Maryam Salem
Assistant Professor of Islamic philosophy department/ Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Causality in Peripatetic Philosophy from Aristotle to Ibn Sina, allocated a decisive and central role to itself, and not only the existence of external objects but any account of and their explanation without taking into account the principle of causality and causal relationship was impossible in intellectual and philosophical schools in Islamic and western world found a different fate, at times was proved and as a philosophical principle was accepted in the philosophical systems, and then went to the border dispute.
Aristotle first made a philosophical analysis of causality in the form of four causes and Ibn Sina explained this theory on the basis of the distinction between existence and nature in Islamic philosophy. Whereas Muslim philosophers and western rationalist philosophers did not oppose this principle, in principle, Muslim and Christian theologians and some Muslim philosophers as well as empiricist and positivist philosophers looked at the principle of causality and its correlatives in a different way, sometimes they rejected this principle, sometimes while accepted it did not accept its consequences or reduced it to something like a mathematical rule, which has no actuality in the external world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Causality
  • Cause
  • effect
  • existence
  • essenee
  • Aristotle
  • Ibn Sina