اشتراک لفظی؛ تعریف ارسطویی و تفسیر فرفوریوس و ابن‌سینا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

ارسطو در ابتدای کتاب مقولات تعریفی اجمالی از الفاظ همنام و هم‌معنی ارائه‌داده‌است. فلاسفه‌ی ارسطویی و افلاطونی به تفسیر، نقد و تعمیم این تعاریف ارسطویی پرداخته‌اند. فرفوریوس تفسیری مفصل و همدلانه از این تعاریف ارائه‌می‌دهد و با تعمیم و گسترش این تقسیم‌بندی، از اقسام همنامی سخن‌می‌گوید. ابن‌سینا در ابتدای کتاب مقولات در منطق الشفاء به تقسیم‌بندی الفاظ به «متواطی» و «متفق» پرداخته‌است. به‌واسطه‌ی مقایسه‌ی عبارات سینوی با تعریف ارسطویی و شرح فرفوریوس نشانه‌های اثرپذیری ابن‌سینا از ارسطو و فرفوریوس شناسایی‌می‌شود. اصطلاح «لوگوس اوسیا» در تعریف ارسطویی محل تفاسیر مختلف و متباین بوده‌است. فرفوریوس این اصطلاح را اعم از تعریف حدی و رسمی درنظرمی‌گیرد و حتی با ذکر یک مثال، تعاریف ارائه‌شده از یک شخص را نیز در زمره‌ی مصادیقش قرارمی‌دهد. اصطلاح «قول الجوهر» در تعریف سینوی، معادل اصطلاح «لوگوس اوسیا» در ارسطو و فرفوریوس محل بحث و نظر قرارگرفته‌است. «قول الجوهر» در تحلیل نهایی شیخ معادل «حد برحسبِ اسم» و به‌عبارت‌دیگر «شرح‌الإسم» است. همچنین ابن‌سینا نیز همانند فرفوریوس برای همنامیْ اقسام مختلفی ذکرمی‌کند. او الفاظ مشکّک را در این تقسیم‌بندی به‌عنوان یکی از مصادیق الفاظ متفق ذکرمی‌کند و آن‌ها را به دو دسته‌ی مطلق و نسبی تقسیم‌می‌کند. الفاظ مشکّک نسبی در تقسیم‌بندی فرفوریوس حضور دارند؛ اما الفاظ مشکّک مطلق توسط فرفوریوس ذکرنشده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Homonymy; Aristotelian Definition and the Interpretations of Porphyry and Avicenna

نویسنده [English]

  • vahid khademzadeh
Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]

Aristotle, at the beginning of the Categories, provides a brief definition of homonym and synonym. Aristotelian and Platonic philosophers have engaged in interpreting, criticizing, and extending these Aristotelian definitions. Porphyry offers a detailed and sympathetic interpretation of these definitions and, by expanding and generalizing this classification, discusses the types of homonyms. Avicenna, at the beginning of the Categories in al-Shifa’s Logic, classifies terms into synonym (mutawāti) and homonym (muttafiq). By comparing Avicenna’s statements with Aristotle’s definition and Porphyry’s commentary, traces of Avicenna’s influence from Aristotle and Porphyry can be identified. The term logos ousias in Aristotle’s definition has been subject to various and divergent interpretations. Porphyry considers this term to be broader than both the essential definition and descriptive definition. He even, by providing an example, includes descriptions of an individual as instances of this concept. The term qawl al-jawhar in Avicenna’s classification corresponds to logos ousias in Aristotle and Porphyry and has been a subject of debate. In Avicenna’s final analysis, qawl al-jawhar is equivalent to the definition by name or, in other words, the explanation of the name (sharh al-ism). Like Porphyry, Avicenna also recognizes multiple types of homonyms. He considers gradational terms (mushakkak) as a subset of homonym (muttafiq) terms in this classification. Furthermore, he divides gradational terms into two categories: absolute and relative. While relative gradational terms are present in Porphyry’s classification, absolute gradational terms are not mentioned by Porphyry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aristotle
  • Avicenna
  • Porphyry
  • homonymy
  • synonymy
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1405). الشفاء: المنطق (ابراهیم بیومی مدکور، به‌تصحیح). قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1404). الشفاء: الهیات. (ابراهیم بیومی مدکور، به‌تصحیح). قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1381). الإشارات و التنبیهات (مجتبی زارعی، به‌تصحیح و تحقیق). قم: بوستان کتاب قم.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1989). الحدود. قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1364). منطق المشرقیین و القصیده المزدوجه فی المنطق. قم: کتابخانه‌ی عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی.
ارسطو (1980م). منطق ارسطو (عبدالرحمن بدوی، به‌تصحیح). بیروت: دار القلم.
جهامی، جیرار (2002). موسوعة مصطلحات الکندی و الفارابی. بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
حسینی، سید احمد، و اکبریان، رضا (1390). تشابه یا تشکیک مفهوم وجود: مقایسه‌ی نظریات ارسطو و ابن‌سینا در مسئله‌ی معنای وجود.  حکمت سینوی (مشکوة النور). ۱۵(46)، 129-112.
فارابی (1970). الحروف (محسن مهدی، به‌تصحیح). بیروت: دار المشرق.
فارابی (1408). المنطقیات. قم: کتابخانه‌ی آیت‌الله مرعشی نجفی.
طوسی، نصیرالدین (1403ق). شرح الإشارات و التنبیهات للطوسی (مع المحاکمات). قم: دفتر نشر الکتاب.
Aristotle (1991). The Complete Works of Aristotle (Jonathan Barnes, Ed). Princeton: Princeton University Press.
Anton, J. P. (1968). "The Aristotelian Doctrine of Homonyma in the Categories and Its Platonic Antecedents". Journal of the History of Philosophy, 6(4). 315-326.   https://dx.doi.org/10.1353/hph.2008.1489
Kerferd, G. B. (1972). “Logos” (Paul Edwards, Ed). The Encyclopedia of Philosophy. Macmillan. vol 5.
Liddle, Henry George (1996). A New Greek and English Lexicon. Oxford: Oxford University Press.
Plato (1997). Complete Works (John M. Cooper, Ed). Cambridge: Hackett Publishing Company.
Simplicius (2014). On Aristotle Categories 1-4 (Michael Chase, Trans). London and New York: Bloomsbury.
Porphyry (2014). On Aristotle Categories (Steven K. Strange, Trans) London and New York: Bloomsbury.
Evangeliou, Christos (1996). Aristotle's Categories and Porphyry. Leiden and New York: E.J. Brill.
دوره 28، شماره 72
دوفصلنامه علمی حکمت سینوی در ارزیابی کمیسیون نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 1402؛ موفق به اخذ رتبه "الف" شده است. «این نشریه با همکاری انجمن‌علمی فلسفۀ دین ایران منتشر می‏‌شود».
اسفند 1403
صفحه 25-53