تحلیل و تبیین تهافت ظاهری معنای عشق از دیدگاه ابن‌سینا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه، کلام و اخلاق دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

2 دانش‌آموخته‌ی کارشناسی ارشد فلسفه و حکمت، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه توسعه‌ی‌ روستایی، دانشکده‌ی کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان، اصفهان،

چکیده

ضرورت بررسی میراث فلسفی فیلسوفان در باب معنای عشق، کاری بس سترگ است که مفهومش در غایت ظهور، اما در نهایت خفاست. ابوعلی سینا، سرسلسله‌‌جنبان حکمت مشاء در عالم اسلامی، در آثارش از «پزشکی» تا «فلسفه و عرفان» سه دیدگاه‌ متفاوت را پیرامون  معنای عشق اظهارمی‌دارد؛ در «القانون فی الطب» ، متأثر از طب جالینوس، عشق را بیماری وسواس‌گونه‌ای شبیه به مالیخولیا توصیف‌می‌کند. وی در «رسالهی عشق» با روش فلسفی استدلالی‌اش درصدد اثبات عشق به‌عنوان جوهره‌ی بقاء موجودات و سریانش در تمام هستی برمی‌آید و درنهایت، در نمط نهم «اشارات» با نگاهی عارفانه، آن را ترنّمی از عشق عفیف رانده که موجب تلطیف سرّ و آمادگی در سلوک می‌گردد. این پژوهش با روش تحلیل فلسفی و اسنادی تلاش‌کرده تا به تحلیل و تبیین تهافت ظاهری معنای عشق از دیدگاه ابن‌سینا بپردازد و نهایتاً موجهات مدللی در راستای رفع و دفع تهافت‌های حاصله از عشق، در چهار قسمت طرح‌اندازی‌نماید که از میان آن‌ها تقلیل نظر شیخ در «قانون» را به عوارض نوع خاصی از عشق ارجح دانسته‌است.   

واژگان کلیدی: ابن سینا، عشق، تهافت، مالیخولیا، عشق عفیف، عله الوجود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analysis and Explanation of the Apparent Inconsistency in the Meaning of Love from Ibn Sina's Perspective

نویسندگان [English]

  • Gholamhossein Khedri 1
  • Ehsan Zohravand 2
  • Mohammad Sadegh Ebrahimi 3
1 Associated Professor, Department of Philosophy, Theology and Ethics, Payame Noor University, Tehran, Iran.
2 MA in philosophy and wisdom, Payam Noor University, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Department of Rural Development, Isfahan University of Technology, Isfahan, Iran .
چکیده [English]

The necessity of examining the philosophical heritage of philosophers regarding the meaning of love is a monumental task, as its concept is both profoundly evident and ultimately elusive. Ibn Sina (Avicenna), the leading figure of Peripatetic philosophy in the Islamic world, expresses three distinct perspectives on the meaning of love across his works, ranging from "medical" to "philosophical and mystical." In Al-Qanun fi al-Tibb (The Canon of Medicine)—influenced by Galenic medicine—he describes love as an obsessive illness akin to melancholy. In his Risalah fi al-Ishq (Treatise on Love), using a philosophical and argumentative approach, he seeks to prove love as the essence of the survival of beings and its permeation throughout existence. Finally, in the Ninth Namat of Al-Isharat wa al-Tanbihat (Pointers and Reminders), he adopts a mystical perspective, portraying love as a pure and chaste melody that refines the soul and prepares it for spiritual journeying. This study, employing philosophical and documentary analysis, attempts to analyze and explain the apparent inconsistencies in Ibn Sina's understanding of love. It ultimately proposes reasoned justifications to resolve and address the resulting contradictions in four parts. Among these, it prioritizes reducing the Sheikh's view in The Canon to the effects of a specific type of love.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • love
  • inconsistency
  • melancholy
  • chaste Love
  • cause of existence
ابن‌عربی، محی‌الدین (۱۳۹۱). الفتوحات المکیة. القاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (۱۳۸۴). الإشارات و التنبیهات. قم: مطبوعات دینی.
ابن‌‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (۱۳۷۰). الهیات نجات (سید یبد یحیی یثربی، به‌ترجمه). بی‌جا: انتشارات فکر روز.
ابن‌‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1383). دانشنامه علائی (محمد معین، به‌تحقیق). همدان: انجمن آثار مفاخر.
ابن‌‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1400). رساله‌ی عشق. تهران: بیدار.
ابن‌‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (بی‌تا). الهیات الشفاء. بی‌جا.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1389). قانون، (عبدالرحمن شرفکندی (هه‌ژار)، به‌ترجمه). تهران: سروش.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (بی‌تا). قانون. بیروت: دار احیاء التراث.
اخوان‌ الصفا (1412ق). رسائل اخوان الصفاء و خلان الوفاء. بیروت‌ـ لبنان: الدار الاسلامیة.
ارسطو (1377). اخلاق نیکوماخوسی (محمدحسن لطفی، به‌ترجمه). تهران: طرح نو. 
خاکزاد، افرا؛ ربیعی، هادی؛ و اکوان، محمد (1400). لذت از آثار هنری و نسبت آن با قوای ادراکی از دیدگاه ابن‌سینا. دوفصلنامه‌ی حکمت معاصر، ۱۲(۳۳)، 89-86.
افلاطون (1396). ضیافت (محمدابراهیم امینی‌فرد، به‌ترجمه). تهران: نشر جامی.
افلاطون (1353). جمهور (محمدحسن لطفی، به‌ترجمه). تهران: انتشارات خوارزمی.
تهانوی، محمدعلی (1996م). کشاف الاصطلاحات الفنون و العلوم، بیروت‌ـ لبنان: مکتبة لبنان ناشرون.
حافظ، شمس‌الدین محمد (1320). دیوان حافظ. تهران: زوار.
خادمی، عین‌الله، و باغخانی، اکرم (1393). تبیین دیدگاه هستی‌شناسانه ابن‌سینا پیرامون عشق. پژوهش‌های هستی‌شناختی، 3(5)، ۸۴-۶۹.
دانشنامه‌ی جهان اسلام، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، 11749، https://rch.ac.ir/article/Details/.
داویدیان، هاراطون(1386). شناخت و درمان افسردگی در فرهنگ ایرانی. تهران: فرهنگستان علوم پزشکی.
دشتی، مصطفی (1385). معارف و معاریف. تهران: مؤسسه‌ی فرهنگی آرایه.
دکامی، عروتی (1402). بررسی مبانی نظری دیدگاه حکیم مهدی الهی قمشه‌ای مبنی‌بر فاعلیت بالعشق واجب‌تعالی در آثار حکیمان پیشین. دوفصنامه‌ی حکمت معاصر، 14(2)، 163-139.
رازی، زکریا (1381). طب الروحانی (پرویز ذاکانی، به‌ترجمه). تهران: اهل قلم.
زرین‌کوب، عبدالحسین (1374). از کوچه‌ی رندان. تهران: انتشارات سخن.
شهیدی، سعیده سادات (1401). ظرفیت فلسفه‌ی ابن‌سینا در بازیابی ابعاد گرایشی فطرت. حکمت سینوی (مشکوة  النور)، 26(67)، 51-74، doi: 10. 0497/ap.2022.243368.1592
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1396). ابن‌سینا و ماهیت عشق. مجله‌ی فرهنگی هنری بخارا، 120(۱۳۵)، 29-13.
صفا، ذبیح‌الله (1331). جشن‌نامه‌ی ابن‌سینا. تهران: انجمن ملی.
صیدی، محمود، و پاشایی، محمدجواد (1400). عشق زمینی از دیدگاه ابن‌سینا، حکمت سینوی (مشکوة النور)، 25(66)، 166-149.
عبودیت، عبدالرسول (1379). منطق، فلسفه و عرفان. بی‌جا: انتشارات مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
عطار نیشابوری، فریدالدین (1371). دیوان. تهران: نشر نخستین. 
عطار نیشابوری، فریدالدین (1368). دیوان. تهران: نشر کتاب.
فلوطین (1366). مجموعه آثار (محمدحسن لطفی، به‌ترجمه). تهران: خوارزمی.
کاپلسون، فردریک چارلز (1368). تاریخ فلسفه (جلال‌الدین مجتبوی، به‌ترجمه). تهران: شرکت انتشارات سروش.
محقق، مهدی (1352). فیلسوف ری. تهران: افست.
محمودی، حسین (1399). مجموعه درس‌گفتارهایی درباره بوعلی‌سینا
http://www. uali.ir/fa/lessons/g6
http://www.buali.ir/buali_content/media/article/Dr.%20Mahmudi_713.pdf
مصباح، محمدتقی (1368). آموزش فلسفه. قم: مرکز تبلیغات.
مظفر، محمدرضا (1394). المنطق. قم: ذوالقربی.
مولوی رومی، جلال‌الدین محمد (1353). مثنوی معنوی (رینولد الین نیکلستون، به‌اهتمام و تصحیح) تهران: انتشارات امیرکبیر.
میرزاکریمی، زهرا، و سلیمانی دره باغی، فاطمه (1403). رابطه‌ی عشق و کمال نفس و نمود رفتاری انسان عاشق در آراء ابن‌سینا و ملاصدرا. حکمت سینوی (مشکوة النور)،
doi: 10.30497/ap.2024.246528.1689
دوره 28، شماره 72
دوفصلنامه علمی حکمت سینوی در ارزیابی کمیسیون نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 1402؛ موفق به اخذ رتبه "الف" شده است. «این نشریه با همکاری انجمن‌علمی فلسفۀ دین ایران منتشر می‏‌شود».
اسفند 1403
صفحه 167-191