چیستی امید با تأکید بر دیدگاه ‌‌ابن‌سینا و اسنایدر

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه و حکمت، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

چکیده

در سال‌های اخیر روان‌شناسان به‌شکلی جدی به بررسی نقش امید در درمان اختلالات روانی پرداخته‌اند. بی‌تردید مطالعه‌ی ماهیت امید با نظر به آراء فلسفی نیز به ژرف‌نگری در این سازه یاری‌می‌‌رساند. هدف پژوهش حاضر آن است که موضوع امید را ازمنظرِ حکمت بوعلی و روان‌شناسی اسنایدر بکاود و مواضع وفاق و خلاف آن‌ها را فاش سازد. پرسش اصلی این نوشتار این است که «ماهیت امید با تأکید بر آراء بوعلی و اسنایدر چگونه تبیین‌می­شود؟». دستیابی به پاسخ این پرسش با روش توصیفی‌ـ تحلیلی و نیز بهره‌مندی از راهکارها و ابزارهای تحلیل اسنادی صورت‌گرفته‌است. یافته­های پژوهش نشان‌داد: بوعلی امید را تخیلِ امری می­داند که به حکم قطعی یا ظنیِ انسان، غالباً در آینده محقق می­شود. این پدیده در حکمت بوعلی از عملکردهای قوه واهمه است و به‌کمک این قوه است که امید حاصل می­شود. او دست‌ِکم دو علت زیستی و شناختی را در پدیدآمدن امید مؤثر می­داند. همچنین در روان‌شناسی اسنایدر، امیدْ انتظاری مثبت نسبت‌به یک هدف است و درمجموع «عامل»، «گذرگاه» و «هدف» از مؤلفه‌های اصلی آن به‌شمارمی­رود. به‌رغم شباهت‌هایی که در امید فلسفی و امید روان‌شناختی دیده‌می­شود، نقش مؤلفه­ی «گذرگاه» چندان در حکمت سینوی نمایان نشده‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Nature of Hope with Emphasis on the Views of Ibn Sina and Snyder

نویسنده [English]

  • mohammadjavad pashaei
Associate Professor, Department of Philosophy and Wisdom, Shahed University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

In recent years, psychologists have seriously studied the role of hope in the treatment of mental disorders. Undoubtedly, exploring the nature of hope in light of existing philosophical views will also help to gain a deeper insight into this construct. The present study aims to explore the subject of hope from the perspective of Bu Ali's wisdom and Snyder's psychology and to reveal their positions of agreement and disagreement. The main question of this paper is how the nature of hope is explained with an emphasis on the views of Bu Ali and Snyder. To achieve the desired answer, the descriptive-analytical method was used, as well as the techniques and tools available in documentary analysis methods. The study's findings showed that: Bu Ali considers hope to be an imagination of something that is definitely or presumably realized in the future. This emotion in Bu Ali's wisdom is fear of the functions of the faculty, and hope is achieved with the help of this faculty. He considers at least two biological and cognitive causes effective in the emergence of hope. Also, in Snyder's psychology, hope should be considered a positive expectation toward a goal, which, in general, includes the agent, the path, and the goal as its main components. Despite the similarities seen in philosophical hope and psychological hope, the role of the path component is not very prominent in Bu Ali wisdom.

کلیدواژه‌ها [English]

  • hope
  • desire
  • wish
  • Avicenna
  • Snyder

مراجع

ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (2005م). القانون فی الطب‏. بیروت‏: دار احیاء التراث العربی‏.
‌‌ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (بی­تا‌ـ‌ الف). رسائل ‌‌ابن‌سینا. قم: بیدار.
‌‌ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (بی‌تا‌ـ ب). رسالة فی الأدویة القلبیة. بی‌جا.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (بی‌تاـ ج). عیون الحکمة. قم: بیدار.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1363). المبدأ و المعاد. تهران: مؤسسه‌ی مطالعات اسلامی دانشگاه تهران‌ـ دانشگاه مک‌گیل.
‌‌ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1376). الإلهیات من کتاب الشفاء (حسن حسن‌زاده‌ی آملی، به‌تحقیق). قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه قم (نشر اثر اصلی 1404ق).
‌‌ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1379). النجاة من الغرق فى بحر الضلالات (محمدتقى دانش‌پژوه، به‌‏مقدمه و تصحیح). تهران: انتشارات دانشگاه تهران‏.‏
‌‌ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1405ق). الشفاء (الطبیعیات). (ابراهیم مدکور، به‌تصحیح) (سعید زاید، به‌تحقیق). قم: کتابخانه‌ی عمومی حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی (ره).
‌‌ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1987م). کتاب الإنصاف. کویت: وکالة المطبوعات.
اتکینسون، ریتا ال؛ و دیگران (1400). زمینه روان‌شناسی هیلگارد (محمدنقی براهنی و همکاران، به‌ترجمه). تهران: رشد.
ارسطو (2007م). الطبیعة (اسحاق‌بن‌حنین، به‌ترجمه). قاهره: المرکز القومی للترجمة.
ارسطو (بی‌تا). علم الأخلاق الی نیقوماخوس (بارتلمی سانت هلیر و سید احمد لطفی، به‌ترجمه). بیروت: دار صادر.
بهاری، فرشاد (1390). مبانی امید و امیددرمانی: راهنمای امیدآفرینی. تهران: دانژه.
پلاچیک، رابرت (1371). هیجان‌ها، حقایق، نظریه‌ها و یک مدل جدید (محمود رمضان‌زاده، به‌ترجمه). مشهد: مؤسسه‌ی چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
جرجانی، علی‌بن‌محمد (1370). التعریفات. تهران: ناصرخسرو.
خلیلیان شلمزاری، محمود (1400). مؤلفه‌ها و مدل مفهومی امید براساس آیات قرآن کریم: خوانشی با روی‌کرد روان‌شناختی. نشریه‌ی روان‌شناسی فرهنگی. 5(10)، 24-1.
رستمی جاهد، فاطمه، و پاشایی، محمدجواد. (1401). لذت و رنج از منظر بوعلی سینا و علامه طباطبایی. دوفصلنامه‌ی علمی حکمت سینوی، ۲۶(68)، 288-269.
سهروردی، شهاب‌الدین (1373). مجموعه مصنفات شیخ اشراق. (هنری کربن، به‌تصحیح و تحقیق و مقدمه). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
صلیبا، جمیل (1414ق). المعجم الفلسفی. بیروت: الشرکة العالمیة للکتاب.
طوسی، نصیرالدین محمد (1373). اوصاف الأشراف. (مهدی شمس‌الدین، به‌تصحیح). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
طوسی، نصیرالدین محمد (1403ق). شرح الإشارات و التنبیهات للطوسی (مع المحاکمات). قم: دفتر نشر الکتاب.
عمید، حسن (1345). فرهنگ عمید. تهران: انتشارات جاویدان علمی.
فارابی، ابونصر (1405ق). فصوص الحکم (محمدحسن آل یاسین، به‌تحقیق). قم: بیدار.
فارابی، محمد‌بن‌محمد (1413ق). رسالتان فلسفیتان (الأعمال الفلسفیة). بیروت: دار المناهل.
فرامرز قراملکی، احد (1380). روش‌شناسی مطالعات دینی. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
فرانکن، رابرت (1389). انگیزش و هیجان (حسن شمس اسفندآباد، غلامرضا محمودی و سوزان امامی‌پور، به‌ترجمه). تهران: نشر نی.
قطب‌الدین رازی، محمد (1381). المحاکمات بین شرحی الإشارات. تهران: میراث مکتوب.
کار، آلن (1385). روان‌شناسی مثبت (حسن پاشاشریفی، جعفر نجفی زند و باقر ثنایی، به‌ترجمه). تهران: سخن.
محققیان، زهرا (1388). تحلیل مفهوم امید از منظر قرآن و علم روان‌شناسی. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
معین، محمد (1381). فرهنگ فارسی. تهران: انتشارات ادنا - کتاب راه نو.
هفرن، کیت، و بونیول، ایلونا (1399). روان‌شناسی مثبت‌نگر (محسن زندی و محمدتقی تبیک، به‌ترجمه). قم: پژوهشگاه قرآن و حدیث مؤسسه‌ی علمی فرهنگی دارالحدیث.
Dixson, D. D., Keltner, D., Worrell, F. C., & Mello, Z. (2017). The magic of hope: Hope mediates the relationship between socioeconomic status and academic achievement. J. Educ. Res. 2017:1302915.
Grewal, Parveen. K., & Porter James E. (2014). Hope Theory: A Framework for Understanding Suicidal Action. Windsor, Ontario, Canada: University of Windsor.
Published online: 04 Jan 2007. 131-154.
Harvey, J. H., & Maddux, J. E. (2006). Charles Richard Snyder 1944-2006. Journal of Social and Clinical Psychology, 25, 5, Academic Research, Library, pg. IV.
Leite, André,. Medeiros, Antônio Gabriel,. & Rolim, Carolina (2019). Hope Theory and Its Relation to Depression. Annals of Psychiatry and Clinical Neuroscience, 2(3), 123-134.
Lopez, S. J., Snyder, C. R., & Pedrotti, J. T. (2003). “Hope: Many definitions, many measures,” in Positive psychological assessment: A handbook of models and measures (S. J. Lopez and C. R. Snyder, eds.). Washington, DC: American Psychological Association, 91–106.
Irving, M. L., Snyder, C. R. & Crowson, J. J. (1998). Hope and coping with cancer by college females. Journal of personality, 66, 195-214.
Menninger, K. (1959). The academic lecture on hope. The American Journal of Psychiatry, 109,481-491.
Peterson, C. (2006) A Primer in Positive Psychology. New York: Oxford University Press.
Peterson, C. (2000). The future of optimism. American Psychological Association.
Snyder, C. R. (1995). Conceptualizing, measuring, and nurturing hope. Journal of Counseling and Development 73,3,355-360.
Snyder, C. R. (1994). The Psychological of HOPE: You can get there from here. New York: Free press.
Snyder, C. R. (2000). Handbook of hope. San Diego: Academic Press.
Snyder, C. R. (2002). HOPE Theory : Rainbows in The Mind. Psychological Inquiry, 13, 249-275
Snyder, C. R., Harris, C., Anderson, J. R., Holleran, S. A., Irving, L. M., Sigmon, S. T., Yoshinobu, L., Gibb, J., Langella, C. & Harney, P. (1991). The will and the ways: development and validation of an individual differences measure of hope. Journal of Personality and Social Psychology, 60, 570-585.
Wells, M. (2005). The effects of gender, age, and anxiety on hope differences in the expression of pathway and agency thought. Texas: the University of Texas A and B.
حکمت سینوی (مشکوه النور)
دوره 28، شماره 72
دوفصلنامه علمی حکمت سینوی در ارزیابی کمیسیون نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 1402؛ موفق به اخذ رتبه "الف" شده است. «این نشریه با همکاری انجمن‌علمی فلسفۀ دین ایران منتشر می‏‌شود».
اسفند 1403
صفحه 193-213

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار