اصل علیت و جایگاه آن در فلسفه‌ی ابن‌سینا و حکمت صدرایی

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه مازندران

2 دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد

3 استادیار گروه آموزش معارف اسلامی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

10.30497/ap.2025.247198.1705

چکیده

مسأله‌ی علیت و پرسش از چرایی امور، جزو نخستین مسائلی است که ذهن هر متفکری را به تأمل واداشته است. ابن‌سینا و ملاصدرا، به‌عنوان دو فیلسوف ملتزم به اصل علیت، به طور مبسوط به این مسأله

پرداخته‌اند. ابن سینا، مطابق نظام فکری خود، اصل علیت را بر اساس مبانی خاص فلسفی خویش توجیه و تبیین می‌کند. علیت در نگاه وی، فرع بر پذیرش کثرت پدیده‌ها و تباین آن‌ها با یکدیگر است. یعنی علت و معلول هریک دارای وجود مستقل هستند، زیرا؛ حقیقت معلول از منظر وی، وجود رابطی و از نوع اضافه-ی مقولی است. در مقابل؛ ملاصدرا، با استفاده از مبانی حکمت متعالیه، با گذر از تشکیک وجود و برهانی نمودن نظریه‌ی وحدت شخصی وجود، و با تحلیلی نو از اصل علیت، نظام تجلی و ظهور را جایگزین آن

می‌نماید و حقیقت معلول را وجود رابط و از نوع اضافه‌ی اشراقی دانسته و آن را جلوِه و شأنی از شؤون علت می‌داند و برای آن هویتی جز مظهریت و فقر ذاتی و عین‌الربط بودن به علت حقیقی؛ که عین غنا و بساطت است، قائل نمی‌شود. بنابراین؛ رابطه‌ی خداوند با عالم هستی، از رابطه‌ی علت و معلول، به رابطه‌ی ظاهر و مظهر تبدیل می‌شود. وی با سلب کثرات و معالیل از حقیقت وجود، جهت توجیه کثرات عالم و نادیده نپنداشتن اصل علیت، کثرت ظهوری را جایگزین کثرت وجودی می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Principle of Causality and Its Place in the Philosophy of Avicenna and Sadra'i Wisdom

نویسندگان [English]

  • Kokab Darabi 1
  • حامد علیزاده 2
  • Azam Sadat Pishbin 3
1 Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Mazandaran University
2 PhD student of Ferdowsi University of Mashhad
3 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Farhangian University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The issue of causality and the question of the why of things is one of the first issues that made every thinker think. Ibn-Sina and Mullah Sadra, as two philosophers committed to the principle of causality, extensively discussed this issue.

have paid Ibn Sina, according to his thought system, justifies and explains the principle of causality based on his specific philosophical foundations. Causality, in his view, depends on accepting the multitude of phenomena and comparing them with each other. It means that the cause and effect of each have an independent existence, because; From his point of view, the implied truth is a relational existence and a categorical addition. In contrast; Mulla Sadra, using the principles of transcendental wisdom, by going through the doubt of existence and proving the theory of personal unity of existence, and with a new analysis of the principle of causality, replaced it with the system of manifestation and emergence.

and considers the truth of the effect to be the existence of a connection and of the type of illuminative addition, and considers it to be an effect and dignity of the affairs of the cause, and for it an identity other than manifestation and inherent poverty and being the same relation to the true cause; which is the same as richness and simplicity, he does not agree. Therefore; God's relationship with the universe changes from the relationship of cause and effect to the relationship of appearance and manifestation. By removing the multiplicity and causes from the reality of existence, in order to justify the multiplicity of the world and not to ignore the principle of causality, he replaces the multiplicity of emergence with the multiplicity of existence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • Mulla Sadra
  • causality
  • essential possibility
  • possibility of poverty
  • personal unity of existence
  • manifestation
حکمت سینوی (مشکوه النور)

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 01 بهمن 1403

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار