اصل علیت و جایگاه آن در فلسفه‌ی ابن‌سینا و حکمت صدرایی

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.

2 دانشجوی دکتری فلسفه و حکمت، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

3 استادیار گروه آموزش فلسفه و منطق، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

10.30497/ap.2025.247198.1705

چکیده

مسئله­‌ی علیت و پرسش از چرایی امور جزو نخستین مسائلی است که ذهن هر متفکری را به تأمل واداشته‌‌است. ابن­‌سینا و ملاصدرا، به­‌عنوان دو فیلسوفِ ملتزم به اصل علیت، به‌طور مبسوط به این مسئله پرداخته­‌اند. ابن‌سینا مطابق نظام فکری و مبانی فلسفی خودْ اصل علیت را توجیه و تبیین‌می­‌کند. علیت در نگاه وی فرع بر پذیرش کثرت و تباین پدیده‌ها با یکدیگر است؛ یعنی علت و معلول هریک دارای وجودی مستقلّ اند؛ زیرا ازنظرِ وی حقیقت معلولْ وجود رابطی و از نوع اضافه­‌ی مقولی است؛ درمقابل ملاصدرا با استفاده از مبانی حکمت متعالیه، با گذر از تشکیک وجود و برهانی نمودن نظریه­‌ی وحدت شخصی وجود، و با تحلیلی نو از اصل علیت، نظام تجلّی و ظهور را جایگزین می­‌نماید و حقیقت معلول را وجود رابط و از نوع اضافه­‌ی اشراقی قلمدادمی‌کند و آن را جلوه و شأنی از شؤون علت می‌­داند و برای آن هویتی جز مظهریت و فقر ذاتی و عین‌­الربط بودن به علت حقیقی‌ـ که عین غنا و بساطت است‌ـ قائل نمی­‌شود؛ بنابراین رابطه­‌ی خداوند با عالم هستی، از رابطه­‌ی علت و معلول، به رابطه­‌ی ظاهر و مظهر تبدیل می­‌شود. وی با سلب کثرات و معالیل از حقیقت وجود، برای توجیه کثرات عالم و نادیده نپنداشتن اصل علیتْ کثرت ظهوری را جایگزین کثرت وجودی نموده‌است. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Principle of Causality and Its Place in the Philosophy of Avicenna and Sadra'i Wisdom

نویسندگان [English]

  • Kokab Darabi 1
  • حامد علیزاده 2
  • Azam Sadat Pishbin 3
1 Assistant Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Mazandaran University
2 PhD student of Ferdowsi University of Mashhad
3 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Farhangian University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The issue of causality and the question of the why of things is one of the first issues that made every thinker think. Ibn-Sina and Mullah Sadra, as two philosophers committed to the principle of causality, extensively discussed this issue.

have paid Ibn Sina, according to his thought system, justifies and explains the principle of causality based on his specific philosophical foundations. Causality, in his view, depends on accepting the multitude of phenomena and comparing them with each other. It means that the cause and effect of each have an independent existence, because; From his point of view, the implied truth is a relational existence and a categorical addition. In contrast; Mulla Sadra, using the principles of transcendental wisdom, by going through the doubt of existence and proving the theory of personal unity of existence, and with a new analysis of the principle of causality, replaced it with the system of manifestation and emergence.

and considers the truth of the effect to be the existence of a connection and of the type of illuminative addition, and considers it to be an effect and dignity of the affairs of the cause, and for it an identity other than manifestation and inherent poverty and being the same relation to the true cause; which is the same as richness and simplicity, he does not agree. Therefore; God's relationship with the universe changes from the relationship of cause and effect to the relationship of appearance and manifestation. By removing the multiplicity and causes from the reality of existence, in order to justify the multiplicity of the world and not to ignore the principle of causality, he replaces the multiplicity of emergence with the multiplicity of existence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • Mulla Sadra
  • causality
  • essential possibility
  • possibility of poverty
  • personal unity of existence
  • manifestation
حکمت سینوی (مشکوه النور)

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 01 بهمن 1403

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار