چرایی تقسیم حرکت به توسطیه و قطعیه و پیامدهای فلسفی آن در حکمت سینوی

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته‌ی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

2 استادیار گروه فلسفه‌ و کلام اسلامی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران .

10.30497/ap.2024.247039.1702

چکیده

مسئله‌ی حرکت و تغییر، از محوری‌ترین مباحث طبیعیات و متافیزیک است که محل تأمل اکثر فلاسفه از یونان تا دوران معاصر بوده‌است؛ بااین‌حال هستی و چیستی حرکت و یا نحوه‌ی تبیین یا تثبیت آن همچنان محل بحث فیلسوفان ‌است. ابن‌سینا همانند بسیاری از فیلسوفان به‌صورت گسترده به بحث پیرامون حرکت پرداخته‌است. او بعد از تعریف عام حرکت و بیان دو معنا برای آن، استدلال‌می‌کند که تنها یکی از معانی حرکت (به‌معنای توسط) در خارج موجود است و معنای دیگر حرکت (به‌معنای قطع) در خیال انسان موجود است. سؤالی که عمدتاً مغفول واقع شده‌است، این است که چرا ابن‌سینا به این تفکیک دست‌زده و نهایتاً حکم به تحقق حرکت توسطیه داده‌است و به‌راستی این تفکیک در نظام فلسفی وی چه جایگاهی دارد؟ در این مقاله که به‌روش توصیفی‌ـ‌تحلیلی و با روی‌کرد اسنادی سامان یافته‌است، تلاش‌شده‌است تا این خلأ را برطرف‌شود. درنهایت نتیجه‌ی حاصل این شد که تصویر ابن‌سینا از حقیقتِ حرکت، برای حل چالش‌های فلسفی مختلفی درباب حرکت توانا است؛ اگرچه خود وی تصریحاً درصدد چنین امری نبوده و صرفاً درصدد تحلیل تحقق خارجی و ذهنی حرکت بود‌ه‌است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Reasons of division of movement into mediating and traversal and its implications in Avicenna's philosophy

نویسندگان [English]

  • Amir Ahmadkhani 1
  • Majid Ahsan 2
1 Imam Sadiq University
2 ...
چکیده [English]

The problem of movement and change is one of the most central topics of metaphysics, which has long been the place of thought for most philosophers from Greece to modern times. However, the discussion about the existence and nature of movement or how to explain or stabilize it has always been the subject of discussion among philosophers. Ibn Sina, like many philosophers, has extensively discussed movement. After giving a general definition of movement and stating two meanings for it, he argues that only one of the meanings of movement (Medial motion) exists outside and the other meaning of movement (Traversal motion) exists in human imagination. The question that has been mostly neglected is why Ibn Sina made this distinction and finally gave the order to realize the traversal motion, and what is the position of this distinction in his philosophical system? This article, which is organized in a descriptive analytical method and with a documentary approach, is trying to answer this gap. The result of this study will finally show that Ibn Sina, with the image he presents of the truth of movement, tries to solve various challenges that have arisen in philosophy about movement. Keywords: Mediating movement, traversing movement, substanial motion, generation and corruption, Avicenna

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Mediating movement
  • traversing movement
  • substanial motion
  • generation and corruption
  • Avicenna

مراجع

ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله(1405ق). شفاء (طبیعیات) (جلد 1). قم: مکتبة آیة ‌الله نجفی.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (13۷۹). النجاة. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (۱۳۸۱). الإشارات و التنبیهات. قم: بوستان کتاب قم.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (بی‌تا). رسائل(عیون الحکمة). قم: بیدار.
اسماعیلی، محمدعلی(1392). پژوهشی در حرکت قطعیه و توسطیه، فصلنامه معرفت، 22(188)، 99-116.
احسانی، آصف(1395). نسبت حرکت و زمان در فلسفه‌ی ابن‌سینا و ملاصدرا، فصلنامه حکمت اسراء، 8(27)، 17-40.
فاروقی تهانوى، محمدعلى‌بن‌على (1963). کشاف اصطلاحات الفنون (جلد ۱). مصر: المؤسسة المصریة، العامة.
فاضل هندی، بهاءالدین محمد (۱۳۹۴). عون اخوان الصفاء علی فهم الشفاء (جلد ۳). تهران: وایا.
فتحعلی، محمود و رحمت‌اله رضایی(1387). تأملی بر تفاسیر حرکت قطعیه و توسطیه، فصلنامه معرفت فلسفی، 21، 99-134.
صیدی، محمود و سید محمد موسوی(1393). بررسی و تحلیل حرکت قطعیه و توسطیه، فصلنامه جاویدان خرد، 11(25)،119-136.
نجفی افرا، مهدی(1388). معنی و وجود حرکت در فلسفه‌ی ابن‌سینا، فصلنامه آینه معرفت، 9(3)، 1-26
مبارکشاه بخاری، محمد (۱۳۵۳). شرح حکمة العین (جعفر زاهدی، به‌مقدمه و تصحیح). مشهد: داشنگاه فردوسی مشهد.
رازی، فخرالدین محمد‌بن‌عمر(۱۳۸۷). المباحث المشرقیة فی علم الإلهیات و الطبیعیات. قم: بیدار.
Ackrill, J. L. (1963). Aristotle: Categories and De Interpretatione. Oxford: Clarendon Press.
Ahmed, Asad Q. (2016). The reception of avicenna's theory of motion in the twelfth century. Arabic Sciences and Philosophy, 26(2), 215-243.
McGinnis, J. (2006a). “A medieval Arabic analysis of motion at an instant: the Avicennan sources to the forma fluens/fluxus formae debate”. British Journal for the History of Science, 39(2), 189-205.
McGinnis, Jon (ed.) (2004). Interpreting Avicenna: Science and Philosophy in Medieval Islam: Proceedings of the Second Conference of the Avicenna Study Group. Brill: Brill.
Ross, W. D. (1936). Aristotle’s Physics. Philosophy, 11(43), 352-354.
Hussey, Edward (1983). Aristotle's Physics, Books III and IV. Oxford: Clarendon Press.
Reeve, C. D. C. (2018). Aristotle's Physics. Cambridge: Hackett Publishing Company Inc.
 
حکمت سینوی (مشکوه النور)

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 26 آبان 1403

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار