اشتراک معنوی وجود و ادله‌ی آن با تمرکز بر آراء ابن‌سینا و فخر رازی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

اشتراک معنوی وجود یکی از بنیان‌های اساسی فلسفه‌ی اسلامی است. اینکه آیا «وجود» معنایی یگانه است که در ماهیات و موضوعات مختلف به‌کارمی‌رود یا آنکه «وجود» چندین مفهوم دارد که در هر موضوع یکی از آن‌‌ها استفاده‌می‌شود که تنها نقطه‌ی اشتراک آن‌ها لفظ «وجود» است؟ این مسئله در سنت مشاء از فلسفه‌ی اسلامی بیش از گذشته طرح و بررسی شده‌است و زمینه را برای نظریاتی همچون اصالت وجود و تشکیک وجود در حکمت متعالیه فراهم آورده‌است. افزون بر این اشتراک معنوی وجودْ بنیانی معرفتی است که در مسائل مختلف الهیاتی، ازقبیل مباحث معناشناسی صفات الهی، زبان دین و... اثرگذار است؛ ازاین‌رو این مسئله در زمره‌ی مسائل مهمی است که مورد‌توجه فیلسوفان مسلمان بوده‌است. این تحقیق در صدد است تا با تمرکز بر آراء ابن‌سینا و فخر رازی گزارشی از گفت‌وگوی علمی ایشان پیرامون اشتراک معنوی و ادله‌ی آن ارائه‌دهد. اینکه ادله‌ی اشتراک معنوی چیست و چه نقض و ابرام‌هایی نسبت‌به هر کدام از آن‌ها وجود دارد؟ یافته‌های این تحقیق نشان‌گر آن است که فیلسوفان باتوجه‌به تقسیم وجود به اقسام مختلف و نیز با نظر به مسئله‌ی زیادت وجود بر ماهیت و دیگر ادله‌ْ ادعای خود مبنی‌بر اشتراک معنوی وجود را اثبات‌کرده‌اند؛ با این حال ابن‌سینا در تلاش است تا درعین پای‌بندی به نظریه‌ی اشتراک معنایی وجود، با درک دغدغه‌های مخالفان این نظریه، به تشکیک مفهومی وجود نیز باورمند باشد؛ به این معنا که ‌درعین اشتراک معنایی، صدق وجود بر ماهیات مختلف به‌صورت یکسان نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Synonymy of Being and Its Arguments with a Focus on the Views of Ibn Sina and Fakhr al-Din al-Razi

نویسنده [English]

  • Ali Ansari Baygi
PhD student in Islamic Philosophy and Theology, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Spiritual sharing of being is one of the foundational principles of Islamic philosophy. The central question is whether "being" has a single, unified meaning applicable to various essences and subjects, or if "being" encompasses multiple concepts, with each subject corresponding to a specific meaning, and their only commonality being the term "being". This issue has been more extensively addressed in the Peripatetic tradition of Islamic philosophy, creating the context for theories such as the primacy of existence (asalat al-wujud) and gradation of existence (tashkik al-wujud) in Transcendent Philosophy (Hikmat al-Muta’aliya). Moreover, spiritual sharing of being serves as a fundamental epistemological basis in theology, contributing to discussions on the semantics of divine attributes, the language of religion, and more. Thus, this issue is among the critical questions that have attracted the attention of Muslim philosophers. This study aims to provide a report on the scholarly dialogue between Ibn Sina (Avicenna) and Fakhr al-Din al-Razi regarding the univocity of being and its supporting arguments. What are the arguments for univocity, and what critiques and affirmations are associated with each of them? The findings of this research indicate that philosophers, by classifying existence into different categories and considering the distinction between existence and essence as well as other arguments, have substantiated their claim of synonymy of being. Nevertheless, Ibn Sina, while adhering to the theory of synonymy of being , also attempts to address the concerns of its opponents by embracing the conceptual gradation of being. This means that while the concept of being is shared, its application to different essences is not entirely uniform. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • synonymy
  • homonymy
  • concept of Being
  • Ibn Sina
  • Fakhr al-Din al-Razi
آمدی، علی‌بن‌محمد (۱۴۲۳). أبکار الأفکار فی أصول الدین (جلد۱). قاهره: دار الکتب و الوثائق القومیة.
‏‫ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (۱۳۷۶). الإلهیات من کتاب الشفاء (علامه حسن حسن‌زاده‌ آملی، به‌تحقیق) (جلد۱). قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه‌ی مرکز انتشارات.
‏‫ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبد‌الله (۱۴۰۵). الشفاء: المنطق (جلد۱). قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی (ره).
‏‫ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبد‌الله. (۱۳۸۳). الهیات دانشنامه‌ی علایی (جلد۱). همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبد‌الله؛ و بیدارفر، محسن (1371). المباحثات (جلد۱). قم: بیدار.
‏‫ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (۱۳۸۱). الإشارات و التنبیهات. قم: بوستان کتاب.
‏‫‌ابن‌کمونه، سعد‌بن‌منصور (۱۳۸۷). شرح التلویحات اللوحیة (جلد۱). تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
‏‫جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۲). رحیق مختوم (ج1- بخش1). قم: مرکز نشر اسراء.
‏‫سبزواری، هادی‌بن‌مهدی (بی‌تا). شرح المنظومة (علّامه حسن حسن‌زاده، به‌تعلیق) (جلد۱). تهران: نشر ناب.
‏‫صدرالدین شیرازی، محمد‌بن‌ابراهیم (۱۳۶۸). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة (جلد۱). قم: مکتبة المصطفوی.
‏‫صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
‏‫صمدی آملی، داوود (۱۳۸۶). شرح نهایة الحکمة (جلد۱). قم: قائم آل محمد (عج).
‏‫طباطبایی، محمدحسین (۱۴۱۶). نهایة الحکمة. قم: جامعه‌ی مدرسین.
‏‫‌عضدالدین ایجی، عبدالرحمان‌بن‌احمد (بی‌تا). شرح المواقف (جلد۱). قم: الشریف الرضی.
‏‫فخر رازی، محمد‌بن‌عمر (۱۳۸۴). شرح الإشارات و التنبیهات (جلد۱). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
‏‫فخر رازی، محمدبن‌عمر (بی‌تا). المباحث المشرقیة (جلد1). قم: بیدار.
‏‫فخر رازی، محمدبن‌عمر؛ و کاتبی قزوینی، علی‌بن‌عمر (۱۳۸۶). أسئلة نجم الدین الکاتبی عن المعالم لفخر الدین الرازی مع تعالیق عز الدولة  ‌ابن‌کمونة (جلد۱). تهران: مؤسسه‌ی پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
‏‫ملاحمی خوارزمی، محمودبن‌محمد (1991). المعتمد فی أصول الدین (جلد۱). تهران: الهدی.
‏مطهری، مرتضی (1376). مجموعه‌ی آثار استاد شهید مطهری (جلد۹). تهران: صدرا.
دوره 28، شماره 72
دوفصلنامه علمی حکمت سینوی در ارزیابی کمیسیون نشریات علمی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در سال 1402؛ موفق به اخذ رتبه "الف" شده است. «این نشریه با همکاری انجمن‌علمی فلسفۀ دین ایران منتشر می‏‌شود».
اسفند 1403
صفحه 55-72