رابطه‌ی عشق و کمال نفس و نمود رفتاری انسان عاشق در آراء ابن‌سینا و ملاصدرا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع). تهران، ایران.

2 دانش‌آموخته‌ی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع). تهران، ایران.

10.30497/ap.2024.246528.1689

چکیده

عشق که ابتهاج حاصل از حضور ذات زیبا و بر دو قسم حقیقی و مجازی است، یکی از راه‌های تکامل نفس محسوب می‌شود. عشق حقیقی همان حبّ شدید به ذات و صفات الهی، و عشق مجازی حبّ و اشتیاق به غیر ذات اوست که خود به دو نوع نفسانی و حیوانی تقسیم‌می‌شود. در نگاه ابن‌سینا مشاکلت جوهری نفس عاشق و معشوقْ‌ مبدأ عشق نفسانی است و خواهش لذت و شهوت حیوانیْ‌ مبدأ عشق حیوانی. ملاصدرا نیز‌ مبدأ عشق نفسانی را اتحاد نفس عاشق و معشوق ازطریق استحسان و تمثّل زیبایی‌های ظاهری و باطنی دانسته‌است. ازآنجا‌که عشق مجازیِ نفسانی سبب تلطیف سرّ در فرد عاشق می‌شود، ‌می‌تواند ‌به‌عنوان راهی برای وصول به عشق حقیقی استفاده‌شود؛ چراکه روح را آماده‌ی دریافت کمالات متعالی ‌می‌نماید. از دید ابن‌سینا کمال حقیقی انسان وصول تام به خدا و اتصال به کمالات حقیقی و درک بی‌واسطه‌ی همه‌ی حقایق هستی است. صدرالمتألهین نیز با تمسک به سه اصل تشکیک در وجود، حرکت جوهری و اتحاد عاقل و معقول، به‌نحو مبسوط به تبیین تکاملی وجود انسان پرداخته و کمال نهایی انسان را وصول به مقام فناء فی الله معرفی‌‌کرده‌است. ستاندن خودبینی، ایجاد شجاعت برای عاشق، ایجاد نیروی سخاوت، تکمیل نفس و بروز استعدادهای حیرت‌انگیز باطنی و ابتهاج ازجمله ثمرات عشق است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Relationship between Love, the Perfection of the Soul, and the Behavioral Manifestations of the Lover in the Thought of Ibn Sīnā and Mullā Ṣadrā

نویسندگان [English]

  • Fateme Soleimani 1
  • zahra Mirzakarimi 2
1 Associate Professor, Department of Philosophy and Islamic Theology, Imam Sadiq University, Tehran, Iran
2 M.A. Graduate in Philosophy and Islamic Theology, Imam Sadiq University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Abstract
Love, which is the joy arising from the presence of beauty, is divided into two kinds—true and metaphorical—and is regarded as one of the ways through which the soul attains perfection. True love refers to the intense affection for God’s essence and attributes, while metaphorical love denotes affection for beings other than God. The latter itself is divided into two types: psychic (nafsānī) and animal. According to Ibn Sīnā, psychic love originates from the essential affinity between the souls of the lover and the beloved, whereas animal love stems from the desire for bodily pleasure and lust. Mullā Ṣadrā, however, maintains that the root of psychic love lies in the union of the lover’s and beloved’s souls through the appreciation and representation of inner and outer beauty. Since psychic metaphorical love refines the inner self of the lover, it can serve as a pathway to true love, as it prepares the soul to receive higher perfections. From Ibn Sīnā’s perspective, the true perfection of the human being is the complete attainment of God, the connection with ultimate perfections, and the immediate grasp of all truths of existence. Mullā Ṣadrā, by relying on his three fundamental principles—gradation of existence, substantial motion, and the unity of the intellect and the intelligible—provides an extensive explanation of human existential perfection and introduces the ultimate goal of humanity as attaining the station of fanāʾ fī Allāh (annihilation in God). Among the fruits of love are the removal of egocentrism, the creation of courage in the lover, the cultivation of generosity, the perfection of the soul, the manifestation of remarkable inner potentials, and the attainment of spiritual joy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Love
  • Perfection of the Soul
  • Ibn Sīnā
  • Mullā Ṣadrā

مراجع

ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1400). سوانح العشاق احمد غزالی. اصفهان: میراث کهن.
ابن‌دباغ، عبدالرحمن‌بن‌محمد (2005). مشارق انوار القلوب و مفاتح اسرار الغیوب. بیروت: دار الکتب العلمیة.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1381). الإشارات و التنبیهات. قم: بوستان کتاب. 
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدلله (1379). التعلیقات. قم: دفتر تبلیغات اسلامی. 
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدلله (1400). رسائل. قم: بیدار. 
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدلله (1360). رسائل (ضیاء‌الدین دری، به‌ترجمه). تهران: مرکزی.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدلله (1980م). عیون الحکمة (عبدالرحمن بدوی، به‌تحقیق). بیروت: دار القلم؛ کویت: وکالة المطبوعات. 
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدلله (2005م). القانون فی الطب. بیروت: دار احیاء التراث العربی. 
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدلله (1403). الإشارات و التنبیهات مع المحاکمات (قطب‌الدین رازی محمد‌بن‌محمد، نصیرالدین طوسی محمد‌بن‌محمد، شارحان). قم: دفتر نشر الکتاب. 
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدلله (بی‌تا). الهیات من کتاب الشفاء (حسن حسن‌زاده‌ی آملی، به‌تحقیق). قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه‌ی علمیه‌ی قم. 
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1375). النفس من کتاب الشفا (حسن حسن‌زاده‌ی آملی، به‌تحقیق). قم: مکتب الاعلام الاسلامی. 
ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم (بی‌تا). لسان العرب. بیروت: دار صار. 
اخوان الصفاء (1412). رسائل اخوان الصفاء. بیروت: الدار الإسلامیة.
امامی جمعه، مهدی (1388). فلسفه‌ی هنر در عشق‌شناسی ملاصدرا. تهران: مؤسسه‌ی تألیف و ترجمه و نشر آثار هنری «متن».
بقلی شیرازی، روزبهان (1366). عبهر العاشقین. تهران: منوچهری (چاپ 3).
بیدهندی، محمد؛ و صالحی، صغری (1393). نقش عشق در تکامل وجودی انسان از دیدگاه احمد غزالی و ملاصدرا. اصفهان: دفتر تبلیغات اسلامی.
حبیبی، محسن، و عطایی، حسین (1394). مراتب عشق نزد ابن‌سینا و بررسی انتقادات ملاصدرا بر او. تاریخ فلسفه، ۶(۲۲)، 10-۱.
خسروپناه، عبدالحسین (1386). فلسفه‌ی عشق در حکمت اسلامی. کتاب نقد، شماره 43. 
دیلمی، علی‌بن‌محمد (۲۰۰۷). عطف الألف المألوف علی اللام المعطوف. قاهره: دار اللکتاب المصری.
سلیمانی، فاطمه (1393). عشق طریقی به‌سوی کمال انسانی (مقایسه‌ای بین نگاه ابن‌سینا و ملاصدرا). تاریخ فلسفه، 4(۴)، 58-35. 
سلیمانی، فاطمه؛ و میرزاکریمی، زهرا (1399). نقش عشق در استکمال نفس انسان در آراء ابن‌سینا و ملاصدرا. تهران: دانشگاه امام صادق (ع) پردیس خواهران.
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1393). فی حقیقة  العشق. تهران: مولی (چاپ 4).
شیرازی، صدرالدین محمدبن‌ابراهیم (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة (سید جلال‌الدین آشتیانی، به‌تعلیق و تصحیح) (چاپ دوم). مشهد: المرکز الجامعی للنشر. 
شیرازی، صدرالدین محمدبن‌ابراهیم (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة (سید جلال‌الدین آشتیانی، به‌تصحیح). تهران: مرکز نشر دانشگاهی. 
شیرازی، صدرالدین محمدبن‌ابراهیم (1368). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الاربعة. قم: مکتبة المصطفوی. 
شیرازی، صدرالدین محمدبن‌ابراهیم (1380). المبدأ و المعاد (سید جلال‌الدین آشتیانی، به‌تصحیح). قم: دفتر تبلیغات اسلامی. 
شیرازی، صدرالدین محمدبن‌ابراهیم (بی‌تا). المبدأ و المعاد. بی‌جا: بی‌نا. 
شیرازی، صدرالدین محمدبن‌ابراهیم (1381). کسر اصنام الجاهلیة. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا. 
شیرازی، صدرالدین محمدبن‌ابراهیم (1424ق). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسه‌ی مطالعات و تحقیقات فرهنگی انجمن اسلامی حکمت ایران.
محمدی محمدیه، زهرا، و علمی سولا، محمدکاظم (1391). پیوند عشق حقیقی و زیبایی مطلق از دیدگاه افلاطون و ملاصدرا. قبسات، 17(6۶)، 82-53.
حکمت سینوی (مشکوه النور)
دوره 29، شماره 73
خرداد 1404
صفحه 5-24

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار