استعاره‌های مفهومی علم حضوری در فلسفة سینوی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، واحد سبزوار، دانشگاه آزاد اسلامی، سبزوار، خراسان رضوی، ایران.

2 دانشیار فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.

چکیده

براساس آخرین نظریات حوزة معناشناسی شناختی، بشر به صورت آگاهانه یا ناخودآگاه، برای ساده‌سازی مفاهیم پیچیدة ذهنی از استعارة مفهومی استفاده می‌کند. فیلسوفان، از کسانی هستند که برای فهم‌پذیرساختن مفاهیم انتزاعی فلسفی، از استعاره‌های مفهومی بسیار بهره برده‌اند. در پژوهش حاضر به‌کارگیری استعاره‌های مفهومی برای تبیین علم حضوری در اندیشة ابن‌سینا بررسی می‌شود. ابن‌سینا از این استعاره‌ها برای مفهوم‌سازی و ساده‌سازی علم حضوری بهره برده است. او معتقد است که ادراک حضوری زمانی حاصل می‌شود که معلوم نزد عالِم یعنی نفس حضور یابد؛ اما درعین‌حال این حضور را تنها شرط لازم برای حصول معرفت نمی‌داند و معتقد است که باید فرایند مشاهده و اشراق نیز فراهم باشد تا حضور به کسب علم بینجامد. باتوجه‌به برداشت‌هایی که از سخنان وی می‌شود، دو استعارة «علم حضوری، دیدن است» و «علم حضوری، اشراق است»، به دست می‌آید که در استعارة دیدن، سه عنصر یعنی بیننده و شیءِ دیده‌شده و نسبت میان آن‌ها حائز اهمیت است و در استعارة اشراق هم دو عنصر تابنده و شیءِ مستنیر وجود دارد. این مقاله باروش توصیفی ـ تحلیلی می‌کوشد به بررسی استعاره‌هایِ مفهومی به‌کاررفته در علم حضوری در فلسفة سینوی با روش کاملاً اکتشافی و درنتیجه به‌دوراز هرگونه فرضیه‌سازی بپردازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Conceptual Metaphors of ‘Knowledge by Presence’ in Avicennian Philosophy

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Mobaraki 1
  • Seyed Mohammad Kazem Alavi 2
  • Mohammadreza Ershadinia 2
1 Phd Student in Islamic Philosophy and Theology, Sabzevar Branch, Islamic Azad University, Sabzevar, Iran.
2 Associate Professor of Islamic Philosophy and Wisdom, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran.
چکیده [English]

Contemporary theories in cognitive semantics suggest that humans utilize conceptual metaphors, either consciously or subconsciously, to distill complex mental constructs into simpler forms. Philosophers, in particular, have extensively employed conceptual metaphors to render abstract philosophical notions comprehensible. This study delves into the application of conceptual metaphors in elucidating ‘knowledge by presence’ within Avicenna’s philosophy. Ibn Sinā employed these metaphors to articulate and streamline the concept of ‘knowledge by presence.’ He posits that such knowledge is actualized when the object of knowledge is directly present to the knower, that is, the soul. However, he asserts that mere presence is not the sole requisite for attaining knowledge; rather, conditions conducive to vision and illumination must also be met for presence to culminate in knowledge acquisition. Interpreting his discourse yields two metaphors: ‘knowledge by presence as seeing’ and ‘knowledge by presence as illumination.’ The ‘seeing’ metaphor hinges on three critical elements: the observer, the observed, and their interrelation. Conversely, the ‘illumination’ metaphor involves two key elements: the source of illumination and the object being illuminated. This article endeavors to explore the conceptual metaphors associated with ‘knowledge by presence’ in Avicennian philosophy through an exploratory approach, deliberately eschewing any hypothesis formulation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • conceptual metaphor
  • illumination
  • knowledge by presence
  • vision
قرآن کریم.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375). الإشارات والتنبیهات. قم: نشر البلاغة.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1382). الأضحویه فی المعاد. تهران: شمس تبریزی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1978 م). الإنصاف.کویت: وکالة المطبوعات.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1383 الف). پنج رساله (احسان یارشاطر، به‌کوشش). همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404 ق الف). التعلیقات. قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1383 ب). رساله نفس. همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1400 ق). رسائل ابن‌سینا. قم: بیدار.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404 ق ب). الشفاء، الإلهیات. قم: مرعشی نجفی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله ((1404 ق پ). الشفاء، المنطق. قم: مرعشی نجفی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1371). المباحثات. قم: بیدار.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ والمعاد. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
ابن‌سینا، حسین عبدالله (۱۳۵۲ ق). معراج‌نامه. قم: مطبعة عروة الوثقی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1396). نفس شفا (محمد حسین نائیجی، مترجم). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
بهشتی، احمد (1371). تجرید شرح نمط هفتم اشارات و تنبیهات. قم: بوستان کتاب.
خادم‌زاده، وحید (1402 ش). استعاره‌های مفهومی مبتنی‌بر جهت کنه ـ وجه در فلسفة ملاصدرا. نشریه علمی ذهن، 24(93)، ص 102-129.
خادم‌زاده، وحید (1396). استعاره موجود حقیقی به‌مثابة امر ثابت نزد ابن‌سینا و ملاصدرا. حکمت معاصر، 8(3)، ص 21-51.
خادم‌زاده، وحید (1394). استعاره وجود به‌مثابة نور در فلسفة ملاصدرا. فلسفه و کلام اسلامی، 49(1)، ص 19-34.
خادم‌زاده، وحید (1400 ش). بررسی تحلیل آماری از استعاره‌های مفهومی علیت در الاهیات شفاء. جستارهای زبانی، 12(1)، ص 365-397.
خادم‌زاده، وحید؛ و کنعانی، فاطمه (1401 ش). استعارة مفهومی «دانستن به‌مثابة دیدن» در نظام فلسفی ملاصدرا. حکمت معاصر، 13(34)، ص 29-61.
زرگوشی، زینب؛ رضا زاده، رضا؛ و ضیایی، مجید (1400). کاربرد استعاره در معرفت‌شناسی سهروردی. فلسفه و کلام اسلامی، ۵۴(۱)، ص61-81.
عباسی، زهرا؛ و خسروی، امین (1398). تحلیل نگاشت‌های استعاری مفهوم اجل در آثار مولوی. فصلنامه پژوهش‌های ادبی، 16(63)، ص 89-117.
فارابی، محمد بن محمد (1405 ق). فصوص الحکم. قم: بیدار.
قائمی­نیا، علیرضا (1396). استعاره‌های مفهومی و فضاهای قرآن. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
قائمی­نیا، علیرضا (1390). معناشناسی شناختی قرآن. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
مؤمنی سید علی؛ ایمانپور، منصور؛ اکبری، رضا (1399). استعاره مفهومی و مسئله زیادت وجود بر ماهیت در فلسفه اسلامی. حکمت سینوی، 24(63)، ص219-235.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1375). شرح اشارات و تنبیهات. قم: نشر البلاغة.
Lakoff, George (1993). The contemporary Theory of Metaphor and Thought In Andrew Ortony (ed.), Metaphor and Thought. Cambridge University Press. p. 202-251.
Lakoff, George & Johnson, Mark (1980). Metaphors we Live By. Chicago and London: University of Chicago Press.