بررسی و تحلیل رویکرد ابن‌سینا به انقطاع نفس از قوا با نگاهی به برهان انسان مُعلق و رسالة حی بن یقظان

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه شاهد، تهران، ایران

3 استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

10.30497/ap.2023.244912.1637

چکیده

چکیده
چکیده
یکی از براهین معروفِ ابن‌سینا برای نیل به خودآگاهی، برهان تنبیهی انسان معلَّق است. این برهان در آثار مختلف ابن‌سینا تقریرهای متفاوتی دارد که نقطة کلیدی تمام این تقریرات، نیل به خودآگاهی و اثبات اِنیت نفس در صورت گسست و انقطاع از قوا است. این انقطاع دارای سه مرحله است: قطع توجه از بیرون، عطف توجه به درون و درنهایت آگاهی نسبت به انیت (وجود خاص) که از نظر ابن‌سینا عمیق‌ترین لایة «خود» است. ابن‌سینا دقیقاً همین رویکرد را در رسالة حی بن یقظان، در قالب سیروسیاحت نفس برای نیل به خداشناسی در پیش می‌گیرد. در این رساله، سیاحتی با راهبری عقل فعال و رهروی نفس ناطقه، برای شناخت مبادی عالیه و در رأس آنها خدا به تصویر کشیده شده است. ابن‌سینا از زبان حیّ یا همان عقل فعال، بر این نکته تأکید می­کند که نیل به خداآگاهی نیز بدون انقطاع از قوا تحقق نمی­یابد. درحقیقت ابن‌سینا در آثار خویش رویکرد واحدی در سیر خودآگاهی و خداآگاهی اتخاذ کرده است که مبتنی بر تزاحم قوا در سیر نفس و لزوم انقطاع نفس از قوا برای تحقق و تکمیل این سیر است. دلیل این امر نیز رویکرد خاص ابن‌سینا در تفسیر چیستی قوا و نسبت آن با نفس است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Avicenna’s Approach to the Detachment of Soul from its Faculties in His Flying Man Argument and Ḥayy ibn Yaqẓān Treatise

نویسندگان [English]

  • asmaa esaghinasab 1
  • raheleh ebrahimi 2
  • Hossein Zamaniha 3
1 MA in Islamic philosophy and theology, Shahed University, Tehran, Iran
2 MA in Islamic philosophy and theology, Shahed University, Tehran, Iran. (r.ebrahimi1388@gmail.com)
3 Assistant Professor, Department of Philosophy and Wisdom, Shahed University, Tehran, Iran
چکیده [English]

One of Avicenna's renowned intuitive arguments that emphasizes the individuality or distinct existence of the soul is the thought experiment of the 'flying' or 'suspended' man. This argument takes various forms in Avicenna’s works. The central concept across all versions is the imperative nature of cessation or detachment from the soul's faculties to attain self-awareness and confirm the inniyyah (particular existence) of the self. In other words, a focus on particular existence is only achievable through detachment from both external and internal faculties. This detachment unfolds in three stages: withdrawal of attention from the external world, turning attention inward to the internal sphere, and ultimately confirming the Inniyyah, representing the deepest layer of the self in Avicenna’s perspective. Avicenna employs the same approach in his treatise Hayy Ibn Yaqzan, framing it as a journey to acquire knowledge about God. In this treatise, we witness the rational soul's journey, guided by the active intellect, towards higher principles. This journey is predicated on the detachment from faculties. Avicenna consistently adopts this approach in the pursuit of self-awareness and knowledge of God. This methodology is rooted in the interference of the soul's faculties in its path and the necessity of detachment from these faculties for the fulfillment and completion of this journey. The rationale behind this lies in Avicenna's distinctive perspective on the faculties and their relationship to the soul.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna
  • detachment from faculties
  • self-awareness
  • knowledge of God
  • flying man
  • Ḥayy ibn Yaqẓān
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (2007 م). احوال نفس (احمد فؤاد، محقق). پاریس: دار بیبلیون.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375). الإشارات والتنبیهات (خواجه طوسی و قطب‌الدین رازی، شارحان). قم: نشر البلاغة.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1381). اشارات و تنبیهات. قم: بوستان کتاب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1382). الأضحویة فی المعاد. تهران: شمس تبریزی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404 ق الف). التعلیقات. بیروت: مکتبة أعلام الإسلامی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1366). حی بن یقظان (جوزجانی، مترجم و شارح؛ هانری کربن، مصحح). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404 ق ب). الشفاء، الطبیعیات، النفس (سعید زاید، محقق). قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1405 ق). طبیعیات شفا. قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1371). المباحثات (محسن بیدارفر، محقق). قم: بیدارفر.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات (محمد تقی دانش پژوه، محقق). تهران: دانشگاه تهران.
 اسدی خانشان، رقیه؛ نظریانی، عبدالناصر؛ و مظفری، علیرضا (تابستان 1401 ش)، حکایت هجران، از ورقا تا طوطی (بررسی مقایسه‌ای مقولة هبوط روح در قصیدة عینیة ابن‌سینا و مثنوی طاقدیس ملااحمد نراقی). شعر پژوهی، 14(2)، ص 1-28.
جوزجانی، عبدالواحد بن محمد (1366). ترجمه و شرح حی بن یقظان (نکـ: همـ ، ابن‌سینا، حسین بن عبدالله).
 
Alwishah, Ahmed (2006), ). Avicenna's Philosophy of Mind, (Under the Supervision of Michael Cooperson, Superviser), . Los Angeles: University of California.
 Druart, T.A. (1988),“ The Soul and Body Problem: Avicenna and Descartes.Center for Contemporary Arab Studies:Georgetown university 
Mayer, Toby (2016),Avicenna’s Allegory on the Soul,.I.B.Tauris publisher(in association with The Institute of Ismaili Studies):london