پژوهشی در دیدگاه‌های کلامی ابن‌سینا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه الهیات، دانشکدۀ عقیدتی- سیاسی شهید محلاتی، قم، ایران.

چکیده

ابن‌سینا به یک فیلسوف عقل‌گرا مشهور است و متفکران وی را رئیس مشائیان درحوزۀ اندیشه می‏ دانند. درکنار این شهرت، او یک طبیب ماهر نیز هست و دیدگاه‌هایی هم درحوزۀ عرفان و کلام دارد. در این پژوهش، درصدد واکاوی دیدگاه‌های کلامی و اعتقادی وی با اتکا به آثار برجای‌مانده از او و دیگر اندیشمندان مرتبط با وی با استفاده از روش توصیف و تحلیل هستیم. آثار و شهرت فلسفی بوعلی به‏ ویژه درحوزۀ فسلفۀ مشاء و عقل‌گراییِ حداکثری با رویکرد برون‌دینی، بررسی دقیق دیگر جنبه‌های اندیشۀ وی و به ‏ویژه حوزۀ کلامی و اعتقادی درون‌دینی‌اش را تاحدی دشوار کرده است. هرچند ابن‏ سینا به روش و داده‌های فلسفی خود پایبند بوده، در موارد خاص، دیدگاه‌هایی صریح را فراتر از اندیشۀ فلسفی با رهیافت کلامی و دین‌مدارانه مطرح کرده است که وجوه مختلف آن، ظرفیت انجام‌دادن یک پژوهش دقیق را دارد. در این تحقیق، اندیشه‌های کلامی و اعتقادی وی به‌عنوان یک مسلمان معتقد را بررسی می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Study of the Theological Views of Ibn Sina

نویسنده [English]

  • Alireza Mirzaei
Assistant Professor in Department of Theology, Shahid Mohallati Higher Education Center, Qom, Iran.
چکیده [English]

Avicenna is renowned as a rational philosopher, often regarded as the leader of peripatetic scholars. In addition to his philosophical acclaim, he was a skilled physician. Moreover, he held noteworthy views in mysticism and theology. This research aims to delve into his theological perspectives using a descriptive-analytical approach, which involves investigating his writings and the views of his contemporaries. It becomes evident that Avicenna’s extensive body of work, his reputation as a peripatetic philosopher, and his strongly rationalistic approach, which extends beyond the confines of religion, pose challenges when examining his inter-religious and theological views. Despite his unwavering commitment to his philosophical methodology and propositions, Avicenna did adopt certain conspicuous theological positions and religious approaches that extend beyond his philosophical thinking. This research seeks to explore the various dimensions of these theological and religious views comprehensively. It approaches Avicenna as a devoted Muslim philosopher, shedding light on this intriguing aspect of his intellectual legacy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • theology
  • beliefs
  • Avicenna
  • philosophy
  • theosophy

مراجع

آمدی، سیف‌الدین (بی‏تا). أبکار الأفکار فی أصول الدین. بیروت: دار الکتب.
ابن‏بابویه، علی بن محمد (1413ق). من لایحضره الفقیه (4ج) (چاپ 2). قم: دفتر انتشارات اسلامى، وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
ابن‏بابویه، علی بن محمد (بی‏تا). الإعتقادات، المؤتمر العالمی للشیخ المفید. قم: کنگرۀ جهانی شیخ مفید.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (1375). الإشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغة.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (1376). إلهیات من الشفاء (حسن حسن‌زادۀ آملی، محقق). قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیۀ قم.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (بی‏تا-الف). الأضحویة فی المعاد. تهران: شمس تبریزی.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (بی‏تا-ب). رسائل ابن‏سینا. قم: بیدار.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (بی‏تا-ج). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات. تهران: دانشگاه تهران.
ابن‏قفطی، ابوالحسن علی بن یوسف (1371). تاریخ الحکماء قفطی. تهران: دانشگاه تهران.
اشعری، ابوالحسن (بی‏تا). مقالات الإسلامیین و إختلاف المصلین. تهران: فرانس شتاینر.
اشعری قمی (بی‏تا). المقالات و الفِرَق. تهران: علمی و فرهنگی.
ایجی، عضدالدین (بی‏تا). شرح المواقف. قم: الشریف الرضی.
تفتازانی، ملاسعدالدین (بی‏تا). شرح المقاصد. قم: الشرف الرضی.
تقی‌خان، سیده زهره؛ و رحیم‌اُف، محسن (1401). بررسی جایگاه عقل و دین در اندیشۀ سیاسی ابن‏سینا. ماهنامۀ جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 5(11)، 7207-7218.
تهرانی، آقابزرگ (1403ق). الذریعة إلی تصانیف الشیعة. بیروت: دار الأضواء.
جوادی آملی، عبدالله (1363). دَه مقاله پیرامون مبدأ و معاد. تهران: الزهرا.
حائری مازندرانی، ملاصالح (1362). حکمت ابوعلی‌سینا. تهران: حسین علمی.
دغیم، سمیح (بی‏تا). موسوعة مصطلحات علم الکلام الإسلامی. لبنان: مکتبة لبنان ناشرون.
زاهدی، محمد صادق (1390). قلمرو دین در آرای ابن‏سینا و ابن‌عربی دربارۀ حقیقت. پژوهشنامۀ فلسفۀ دین (نامۀ حکمت)، 9(1)، 95-109.
سبحانی، جعفر (بی‏تا). بحوث فی الملل و النحل. قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
سبزواری، ملاهادی (بی‏تا). أسرار الحِکَم. بی‌جا: مطبوعات دینی.
شوشتری، نورالله بن شریف‌الدین (1375ق). مجالس المؤمنین. تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (بی‏تا). الحکمة المتعالیة فی أسفار العقلیة الأربعة. بیروت: دار إحیاء التراث.
طباطبایی، سید محمدحسین (1364). بدایة الحکمة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی تابعة لجماعة المدرسین.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374). ترجمۀ تفسیر المیزان (محمدباقر موسوی همدانی، مترجم). قم: جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
طوسی، محمد بن حسن (بی‏تا). العقائد الجعفریة. قم: المکتب النشر الإسلامی.
عجم، رفیق (بی‏تا). موسوعة مصطلحات ابن‌خلدون و شریف علی محمد الجرجانی. لبنان: مکتبة لبنان ناشرون.
علم‏الهدی، شریف مرتَضی (بی‏تا-الف). الذخیرة فی علم الکلام. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
علم‏الهدی، شریف مرتَضی (بی‏تا-ب). الشافی فی الإمامة. قم: مؤسسۀ امام صادق (ع).
عیّاشى، محمد بن مسعود (1380ق). تفسیر العیّاشی (2ج) (چاپ 1). تهران: المطبعة العلمیة.
فارابی، محمد بن محمد (1364). إحصاء العلوم (حسین خدیوجم، مترجم). تهران: علمی و فرهنگی.
فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله (بی‏تا). أنوار الجلالیة فی شرح فصول النصیریة. لبنان: مجمع البحوث الإسلامیة.
فیض کاشانى، محمد محسن بن شاه مرتضى (1406ق). الوافی (26ج) (چاپ 1). اصفهان: کتابخانۀ امام امیرالمؤمنین على علیه السلام.
کندی، ابواسحاق (بی‏تا). رسائل الکندی الفلسفیة. لبنان: دار الفکر العربی.
مفید، محمد بن نعمان (بی‏تا). أوائل المقالالت فی المذاهب و المختارات. قم: المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
میرزایی، علیرضا (1391). دلِ سوخته به‌روایت عقلِ پخته: مرد برهان در وادی عرفان. اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز، 12(44)، 33-54.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (بی‏تا). تجرید الإعتقاد. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
حکمت سینوی (مشکوه النور)
دوره 26، شماره 68
مهر 1401
صفحه 119-136

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار