جایگاه قوۀ واهمه در ادراک فیلم با نگاهی به ژانر وحشت و مکتب هنری اکسپرسیونیسم براساس آرای ابن‌سینا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفۀ اسلامی، دانشگاه علامۀ طباطبائی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه فلسفه، دانشگاه علامۀ طباطبائی، تهران، ایران .

چکیده

ماهیت اصلی فیلم، تصویر متحرک است و وجه بصری آن اهمیت فراوان دارد؛ اما ذهن انسان نیز دارای نقشی مهم در خلق و ادراک فیلم است و از این جهت، برخی نظریه‌پردازان، سینما را هنر ذهن نامیده‌اند. فیلم با برانگیختن احساسات و عواطف مخاطب، او را جذب و با ذهنش ارتباط برقرار می‌کند. درپی بررسی سِیر تحول آرای ابن‌سینا درمی‌یابیم برانگیختگی عواطف مخاطب که از انفعالات نفس نشئت می‌گیرد، با ادراک معانی جزئی که از کارکردهای قوۀ واهمه در نفس انسانی است، ارتباط دارد. در فلسفۀ بوعلی، نفس دارای قوای متعددی است که هریک از آن‌ها با توجه به کارکرد خود در ادراک فیلم یا خلق صحنه‌های آن نقش دارند. یکی از قوای مؤثر در خلق و ادراک فیلم، قوۀ خیال است؛ اما به‌دنبال بررسی آرای شیخ‌الرئیس درحوزۀ نفس‌شناسی به نقش مهم قوۀ واهمه در ادراک فیلم پی می‌بریم. قوۀ واهمه به‏‌عنوان یکی از مهم‌ترین قوای‌ نفس با کارکردهای خود همچون ادراک معنای جزئی و خطای شناختی در درک فیلم نقش‌آفرینی می‏کند؛ به‌گونه‌ای که در ادراک فیلم ازسوی تماشاگر بر دیگر قوا چیرگی دارد. در این مقاله، نقش قوۀ واهمه در ادرک معنای جزئی، خطای شناختی، محاکات حالات درونی و صدور حکم جزئی در نسبت با فیلم را بررسی کرده و به‌عنوان نمونه‌ای عینی، کیفیت تأثیر و نقش این قوه در ژانر وحشت و مکتب اکسپرسیونیسم را که در این ژانر به‌کار گرفته می‌شود، تبیین کرده‌ایم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Role of the Estimative Faculty in the Perception of Films: A Study of the Horror Genre and Expressionist Films Based on the Views of Avicenna

نویسندگان [English]

  • Nafiseh Torabi 1
  • Mohammadreza Asadi 2
1 PhD Student in Islamic Philosophy, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor at the Department of philosophy, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The essence of cinema lies in its moving pictures, with the visual aspect holding particular significance. However, the human mind plays a distinct role in both the creation and perception of films. This is why some cinema theorists refer to it as ‘the art of the mind.’ By evoking the viewer's feelings and emotions, a film engages with their mind. Avicenna's perspective highlights that the perception of partial meanings triggers emotional responses in the audience, a function attributed to the estimative faculty within the human soul. In Avicenna's philosophical framework, the soul comprises various faculties, each contributing to the perception of films or the creation of cinematic scenes according to their specific functions. One such influential faculty is the imagination. Nevertheless, Avicenna's psychological insights underscore the vital role of the Estimative Faculty in the perception of films. The estimative faculty, as one of the soul's most crucial faculties, plays a significant role in both the creation and comprehension of films. Its functions include perceiving partial meanings and cognitive errors. As a result, the estimative faculty often prevails over other mental faculties when an audience engages with a film. This article investigates the role of the Estimative Faculty in perceiving partial meanings, cognitive errors, imitation of inner emotions, and rendering partial judgments within the context of cinema. To illustrate the impact of this faculty, we offer a focused analysis of the horror genre and the school of expressionism in this regard.

کلیدواژه‌ها [English]

  • film
  • estimative faculty
  • partial meanings
  • imitation
  • emotions
  • Avicenna
آرنهایم، رودلف (1361). فیلم بهعنوان هنر (فریدون معزی مقدّم، مترجم). تهران: امیرکبیر.
ابراهیمی دینانی، غلام‌حسین (1372). قواعد کلی فلسفی در فلسفۀ اسلامی (جلد 3). تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1333). عیون الحکمة. تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375). النفس من کتاب شفا (حسن حسن‌زادۀ آملی، محقق). قم: دفتر تبلیغات.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1376). إلهیات من کتاب شفا (حسن حسن‌زادۀ آملی، محقق). قم: دفتر تبلیغات.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات (محمدتقی دانش‌پژوه، مقدمه‌نویس و مصحح). تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1383). الإشارات و التنبیهات (نصیرالدین طوسی، شارح). قم: نشر البلاغة.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1386ق). الشعر من کتاب الشفاء. قاهره: الدار المصریة للتألیف و الترجمه.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1400ق). رسالۀ فعلوانفعال (مجموعۀ رسائل). قم: بیدار.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). الشفا: الطبیعیات. قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1405ق). الشفا: المنطق. قم: کتابخانۀ عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1953). رسالة فی النفس و بقائها و معادها (مجموعۀ رسائل 2) (جلد 2). استانبول: دانشگاه ادبیات استانبول.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1973). فن الشعر من کتاب الشفا (عبدالرحمان بدوی، محقق). بیروت: دار الثقافة.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (2007). المجموع او الحکمة العروضیة. بیروت: دار الهادی.
افلاطون (1380). جمهوری (رضا کاویانی و محمدحسن لطفی، مترجمان). تهران: ابن‌سینا.
چری، بریجید (1398). ژانر وحشت (شاهین رحمانی، مترجم). تهران: نشر بیدگل.
دلوز، ژیل (1396). سینما 1: حرکت- تصویر (مازیار اسلامی، مترجم). تهران: مینوی خرد.
شریدر، پل (1377). سبک استعلایی در سینما (محمد گذرآبادی، مترجم). تهران: بنیاد سینمایی فارابی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1363). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسۀ مطالعات فرهنگی.
فارابی، محمد بن محمد (1408ق). قوانین صناعة الشعرا در المنطقیات للفارابی (جلد 1) (محمدتقی دانش‌پژوه، محقق). قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی.
کوری، گریگوری (1388). تصویر و ذهن (محمد شهبا، مترجم). تهران: مهر نیوشا.
لنگفورد، بری (1393). ژانر فیلم (حسام‌الدین موسوی ریزی، مترجم). تهران: سورۀ مهر.
مطهری، مرتضی (1367). مسئلة شناخت. تهران: صدرا.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1389). شرح الإشارات و التنبیهات (جلد 2). قم: دفتر نشر الکتاب.
نیل، استیو (1396). ژانر و هالیوود (شیوا قنبریان، مترجم). تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.