بررسی مقایسه‌ایِ نظریۀ سعادت در فلسفۀ ارسطو و ابن‏ سینا: تلاقی‌ها، جدایی‌ها و نقدها

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران .

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

سعادت از مهم‌ترین مباحث حکمت عملی محسوب می‌شود که درطول تاریخ، ذهن فلاسفۀ یونان باستان تا فیلسوفان امروز را به خود مشغول کرده است و در دوره‌های مختلف، فیلسوفان براساس مبانی و رویکرد‌‌‌‌های متفاوت، این مسئله را بررسی کرده‌اند. یکی از شاخص‌ترین نظریات عرضه‌شده دربارۀ سعادت را ارسطو در کتاب ارزشمند خود، اخلاق نیکوماخوس مطرح کرده و شرح‌وبسط داده است. این نظریۀ وی بر فیلسوفان پس‌از او و ازجمله فیلسوفان مسلمان، بسیار مؤثر واقع شده و ابن ‏سینا به‌عنوان مهم‌ترین فیلسوف مسلمان، به‌میزان زیادی در نظریۀ سعادت خود، متأثر از ارسطو بوده است. ازدیدگاه ارسطو، سعادت انسان در حیاتِ عقلانیِ توأم با فضایل اخلاقی است؛ همچنان‌که ابن ‏سینا نیز برترین لذت و خیر را لذت عقلانی قلمداد کرده و سعادت انسانی را در رسیدن به مرتبۀ عقل مستفاد و مشابهت با عقل فعال و نیز حصول استیلای عقل بر امیال بدنی دانسته است. در این مقاله، نظریۀ سعادت در فلسفۀ ارسطو و ابن‏ سینا را واکاوی و تحلیل می‌کنیم، با استفاده از روش مقایسه‌ای، وجوه اشتراک و افتراق نظریه‌های این دو فیلسوف را نشان می‌دهیم و با به‌کارگیری روش انتقادی، نقایص و نقاط ضعف هریک از این نظریات را بیان می‌کنیم.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Examination of the Theories of Happiness in the Philosophies of Aristotle and Avicenna: Intersections, Distinctions, and Critiques

نویسندگان [English]

  • Hosein Saadat 1
  • Amirabbas Alizamani 2
1 PhD Sstudent in Islamic Philosophy and Theology, Tehran University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor of Islamic Philosophy and Theology, Tehran University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Happiness is a fundamental topic in practical philosophy, captivating the minds of philosophers, from the ancient Greeks to the contemporary philosophers. Throughout history, philosophers have explored this concept from various philosophical perspectives. One of the most influential theories of happiness was developed by Aristotle in his renowned work, Nicomachean Ethics. His theory had a profound impact on subsequent philosophers, including Muslim philosophers like Avicenna, who was heavily influenced by Aristotle’s ideas on happiness. Aristotle believed that human happiness is attained through a rational life enriched with moral virtues. Similarly, Avicenna regarded intellectual pleasure as the highest form of good and happiness and emphasized achieving happiness through reaching the level of acquired intellect and striving for likeness with the active intellect, and maintaining control of reason over bodily desires. In this paper, we employ a comparative approach to examine and analyze Aristotle and Avicenna’s theories of happiness. We aim to highlight both the similarities and differences in their perspectives, while also employing a critical perspective to identify weaknesses and shortcomings within each theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aristotle
  • Avicenna
  • happiness
  • pleasure
  • intellectual happiness
  • contemplative life
  • middle ground
ابن ‏سینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ و المعاد (چاپ 1). تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی.
ابن ‏سینا، حسین بن عبدالله (1375). الإشارات و التنبیهات (چاپ 1). قم: نشر البلاغة.
ابن سینا،حسین بن عبدالله. نصیر الدین طوسی، محمد. شیروانی، علی (1399). بهجت و سعادت به‌روایت ابن‏سینا: ترجمه، تبیین و تحلیل نمط هشتم اشارات. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ابن ‏سینا، حسین بن عبدالله (1400ق). رسائل ابن‏سینا: رسالة فی السعادة. قم: بیدار.
ابن ‏سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). الإلهیات من کتاب الشفاء. قم: مکتبة آیت‌الله مرعشی نجفی.
ارسطو (1398). اخلاق نیکوماخوس (سید ابوالقاسم پورحسینی، مترجم) (چاپ 4). تهران: دانشگاه تهران.
استیس، والتر ترنس (1379). تاریخ انتقادی فلسفۀ یونان (یوسف شاقول، مترجم) (چاپ 3). قم: دانشگاه مفید.
بروس، مایکل؛ و باربن، استیون (1398). فقط استدلال (میثم محمدامینی، مترجم) (چاپ 4). تهران: فرهنگ نشر نو.
بریه، امیل (1374). تاریخ فلسفه (علی‌مراد داوودی، مترجم) (جلد 1) (چاپ 2). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
پورحسینی، سید ابوالقاسم (1398). ترجمۀ اخلاق نیکوماخوس (چاپ 4). تهران: دانشگاه تهران.
جوادی، محسن (1380). سعادت. قبسات، 6(19)، 91-97.
جوادی، محسن (1382). تحلیل و نقد نظریۀ سعادت فارابی. نامۀ مفید، 39، 101-120.
خادمی، عین‌الله (1389). سعادت ازنظر ابن‏سینا. فلسفۀ دین، (5)، 113-140.
خندان، علی‌اصغر (1390). مغالطات (چاپ 7). قم: بوستان کتاب.
راس، دیوید (1377). ارسطو (مهدی قوام صفری، مترجم). تهران: فکر روز.
ری‌شهری، محمد (1419ق). میزان الحکمة (جلد 3) (چاپ 2). بیروت: مؤسسة دار الحدیث.
زیباکلام، فاطمه (1385). سِیر اندیشۀ فلسفی در غرب (چاپ 2). تهران: دانشگاه تهران.
سعیدی مهر، محمد؛ و ملاحسنی، فاطمه (1395). سعادت ازنظر ابن‏سینا: غایت جامع یا غالب؟. حکمت سینوی (مشکوة النور)، 20(55)، 81-96.
سیدقریشی، ماریه (1394). اخلاق عقلی و فلسفی (اخلاق ارسطویی). قم: دفتر نشر معارف.
شیروانی، علی (1399). بهجت و سعادت بهروایت ابن‏سینا: ترجمه، تبیین و تحلیل نمط هشتم اشارات. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
فیاضی، غلام‌رضا (1389). علمالنفس فلسفی (چاپ 1). قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
لگنهاوزن، محمد؛ و موسوی، سید محمود (1376). نقد و معرفی کدام عدالت، کدام عقلانیت؟، اثر السدر مک‌اینتایر. نقد و نظر، 2 و 3.
مصباح یزدی، محمدتقی (1395). شرح إلهیات شفا (جلد 5). قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
مطهری، مرتضی (1386). انسان کامل. تهران: صدرا.
مک‌اینتایر، السدر (1379). تاریخچۀ فلسفۀ اخلاق (ان‌شاءالله رحمتی، مترجم) (چاپ 1). تهران: حکمت.
ملکیان، مصطفی (1379). تاریخ فلسفۀ غرب (جلد 1). قم: پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه.
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1375). شرح الإشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغة.
Hardi, W. F. R. (1967). The Final Good in Aristotle`s Ethics. In: Aristotle: A Collection of Critical Essays (J. M. E. Moravcsik, Editor). London: University of Notre Dame Press.
Nagel, Th. (1980). Aristotle on Eudaimonia. In: Essays on Aristotle's Ethics (Rorty, Editor). Berkeley: University of California Press.