لذت و رنج ازمنظر بوعلی‌سینا و علامه طباطبایی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه شاهد، تهران، ایران.

2 استادیار گروه فلسفه و حکمت، دانشگاه شاهد، تهران، ایران .

چکیده

طبیعت انسان‌ برمبنای کسب لذت‌های پایدار و رهایی از هرگونه رنج و درد آفریده شده است؛ چنان‌که بسیاری از خواسته‌های او تحت‌الشعاع همین میل طبیعی قرار می­ گیرند. در این پژوهش کوشیده‌ایم ازمیان نظرات فلاسفۀ اسلامی، دیدگاه‌های بوعلی‌سینا و علامه طباطبایی دربارۀ لذت و رنج را بسنجیم و با یکدیگر تطبیق دهیم؛ لذا پرسش اصلی نوشتار حاضر، این است که بوعلی‌سینا و علامه طباطبایی دربارۀ لذت و رنج، چه دیدگاه‌هایی دارند و چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی میان دیدگاه‌هایشان دربارۀ این مسئله وجود دارد. در رویکردی توصیفی- تطبیقی به دیدگاه‌های این دو دانشمند، وجوه اشتراک آنان دربارۀ این مسئله، چنین سامان یافته است که هردوی آن‌ها لذت و رنج را ازسنخ ادراک دانسته و مهم‌ترین تقسیم‌بندی خود را بر همین پایه بنا نهاده‌‍‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند. برخی تفاوت‌های موجود میان دیدگاه‌های آنان نیز چنان است که ازنظر بوعلی‌سینا لذت و رنج، کیفیاتی نفسانی و عارض بر نفس‌اند و ازنظر علامه طباطبایی، لذت و رنج، اموری وجودی و عین نفس قلمداد می‌شوند. تفاوت در برخی اقسام، مصادیق و نوع تقابلشان نیز از دیگر اختلافات این دو متفکر در بحث پیشِ‌روی است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Avicenna and Tabatabai on Pleasure and Suffering

نویسندگان [English]

  • Fateme Rostamijahed 1
  • Mohammadjavad Pashaei 2
1 MA in Islamic Philosophy and Theology, Shahed University, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor at the Department of Philosophy and Wisdom, Shahed University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Human nature is inherently inclined towards seeking stable pleasures and alleviating pain and suffering. Many of our desires are rooted in these fundamental drives. In this study, we aim to elucidate and compare the perspectives of Islamic philosophers, particularly Avicenna and Allameh Tabatabai, about the pleasure and pain. We will begin by outlining their respective views on pleasure and suffering and subsequently identify both their commonalities and differences on these subjects. Taking a descriptive-comparative approach to their philosophies, we find that both philosophers regard pleasure and suffering as forms of perception, forming a crucial basis for their categorizations. However, they differ in their interpretations, with Avicenna considering pleasure and suffering as psychological qualities that are incidental to the soul, while Allameh Tabatabai views them as inherent aspects of the soul itself, or existential properties. Furthermore, distinctions emerge in their classifications, manifestations, and the ways of opposition between pleasure and pain.

کلیدواژه‌ها [English]

  • pleasure
  • suffering
  • Avicenna
  • Allameh Tabatbai
  • happiness
  • emotion

مراجع

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1360). مجموعۀ رسایل: رسالۀ تحفه (ضیاءالدین درّی، مترجم) (چاپ 2). تهران: مرکزی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ و المعاد (عبدالله نورانی، مصحح). تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1364). ترجمۀ رسالۀ أضحویه (حسین خدیوجم، مصحح، مقدمه‌نویس و تعلیقه‌نویس؛ مترجم: نامعلوم) (چاپ 2). تهران: اطلاعات.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379). النجاة (محمدتقی دانش‌پژوه، مصحح). تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1381). الإشارات و التنبیهات (مجتبی زارعی، محقق). قم: بوستان کتاب.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1383). رسالۀ نفس (موسی عمید، مصحح). همدان: دانشگاه بوعلی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1393). الإشارات و التنبیهات (نصیرالدین محمد بن محمد ‌بن ‌الحسن طوسی و قطب‌الدین محمد ‌بن أبی‌جعفر رازی، شارحان) (جلد 3). قم: نشر البلاغة.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1440ق). الأضحویة فی المعاد. تهران: شمس تبریزی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (2007). أحوال نفس: رسالۀ فی النفس و بقائها و معادها (احمد فؤاد، محقق). پاریس: دار بیبلیون.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (بی‌تا-الف). الإشارات و التنبیهات مع المحاکمات (خواجه نصیرالدین طوسی، شارح) (جلد 1 و 3). بی‌جا: نشر نهج البلاغه.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (بی‌تا-ب). الشفاء: منطق (جلد 1. فن الثالث). قم: مرعشی نجفی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (بی‌تا-ج). عیون الحکمة. قم: بیدار.
اتابکی، مریم السادات (1391). لذت و ‌‌رنج ‌ازدیدگاه آگوستین و علامه طباطبایی. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشکدۀ ادبیات‌ و علوم انسانی، دانـشگاه آزاداسلامی، واحد تهران، تهران، ایران.
حسینی طهرانی، محمدحسین (1389). رسالۀ لبّ اللباب (طبع جدید). قم: بوستان کتاب.
خادمی، عین‌الله؛ و حامدی، مرتضی (1390). لذت و الم اخروی در فلسفۀ سینوی. فصلنامۀ فلسفه و کلام اسلامی: آینۀ معرفت، 9(28)، 1-27.
رحیمی، محمدحسین (1390). شرح رسالة الولایة علامه طباطبایی. تهران: ستارۀ قطبی.
ریو، جان مارشال (1399). انگیزش و هیجان (یحیی سیدمحمدی، مترجم) (چاپ 35) (ویراست 7). تهران: ویرایش.
سلیمانی، فاطمه (1389). لذت و الم ازنگاه ابن‌سینا. دوفصلنامۀ علمی- پژوهشی حکمت سینوی (مشکوة النور)، 14(44)، 5-23.
شهرزوری، شمس‌الدین (1372). شرح حکمة الإشراق (حسین ضیائی تربتی، مصحح، محقق و مقدمه‌نویس) (چاپ 1). تهران: مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1366). تفسیر القرآن الکریم. قم: بیدار.
طباطبایی، سید محمدحسین (1360). رسالة الولایة. قم: مؤسسۀ اهل‌البیت علیهم السلام.
طباطبایی، سید محمدحسین (1362). معاد در المیزان. تهران: نور ‌فاطمه.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374). ترجمۀ تفسیر المیزان (جلد 1، 4، 7، 11، 19). قم: جامعه.
طباطبایی، سید محمدحسین (1386). نهایة الحکمۀ (غلام‌رضا فیاضی، مصحح) (جلد 2 و 4). قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
طباطبایی، سید محمدحسین (1387). ترجمه و شرح نهایة الحکمة. قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، سید محمدحسین (1388). رسائل توحیدی (جلد 1). قم: بوستان کتاب.
طباطبایی، سید محمدحسین (1390). تفسیر المیزان (جلد 2، 3 و 11). لبنان: مؤسسۀ الأعلمی للمطبوعات.
طباطبایی، سید محمدحسین (1423ق). ترجمۀ رسالة الولایة (طریق عرفان). قم: بخشایش.
طباطبایی، سید محمدحسین (1428ق). مجموعۀ رسائل العلّامة الطباطبایی. قم: باقیات.
طوسی، نصیرالدین محمد بن محمد (1386). شرح الإشارات و التنبیهات (نمط هشتم) (حسن حسن‌زادۀ آملی، محقق) (جلد 3). قم: بوستان کتاب.
فرامرز قراملکی، احد (1395). روش‌شناسی مطالعات دینی (تحریری نو). مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
قرائی، فاطمه (1389). بررسی مقایسه‌ای لذت و رنج ازدیدگاه ابن‌سینا و شیخ اشراق. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشکدۀ الهیات، دانشگاه قم، قم، ایران.
کرکگور، سورن (۱۳۸۷). ترس و لرز (عبدالکریم رشیدیان، مترجم). تهران: نشر نی.
کلنبرگر، جمیز (۱۳۸۴). کرکگور و نیچه: ایمان و پذیرش ابدی (ابوتراب سهراب و الهام عطاری، مترجمان). تهران: نگاه.
مصباح یزدی، محمدتقی (1382). خودشناسی برای خودسازی. قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
ملکشاهی، حسن (1392). ترجمه و شرح إشارات و تنبیهات (جلد 2). تهران: سروش.
نیچه، فریدریش (۱۳۷۹). فراسوی نیک و بد: پیش‌درآمد فلسفۀ آینده (داریوش آشوری، مترجم). تهران: خوارزمی.
هب، دونالد او. (1375). درسنامۀ روان‏شناسی (جواد قهرمانی و دیگران، مترجمان). تهران: رشد.
Frankl, V. E. (1984). Man’s Search for Meaning (3rd Edition). New York, NY: First Washington Square Press. (Original Work Published 1900).
GOLDIE, P. (2010). The Oxford Handbook of PHILOSOPHY OF EMOTION. UK: Oxford University Press.
Park, C. L.; and Folkman, S. (1997). Meaning in the Context of Stress and Coping. Review of General Psychology, 1, 115-144.
حکمت سینوی (مشکوه النور)
دوره 26، شماره 68
مهر 1401
صفحه 269-288

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار