تحولات ساختار اقسام مسائل علم النفس سینوی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه الهیات، دانشگاه گنبدکاووس، گلستان، ایران.

چکیده

در جستار حاضر، به ساختار اقسام علم ‏النفس سینوی در برخی آثار شیخ ‏الرئیس پرداخته و کوشیده ‏ایم با مقایسۀ ساختار اقسام علم ‏النفس ازحیث اجزا و ترتیب در آثار این فیلسوف، تحولات ساختار علم‌النفس ازمنظر وی را توصیف و تبیین کنیم. اهمیت تحقیق دربارۀ این مسئله از آن جهت است که ما را به‌اندازۀ گامی هرچند کوچک به فهم منطق حاکم بر تحولات ساختار اقسام علم‏ النفس ازمنظر شیخ نزدیک می‌کند. تحلیل و توصیف ساختار اقسام مسائل علم​النفس در آثار بوعلی نشان می​دهد این ساختارها ازحیث تعداد اجزا دچار نابرابری​هایی همچون فقدان، زیادت و نقصان در شمار اجزا، و ازنظر ترتیب اجزا دچار آشفتگی​هایی نظیر ناپیوستگی، وارونگی و انتقال هستند. مقایسه و تطبیق اجزا و ترتیب ساختار اقسام مسائل علم ‏النفس در آثار ابن‌سینا به‌ترتیب زمان تألیف، نشان​دهندۀ سِیر کلی تحول در آن‏ها و به دیگر سخن، سِیری فزاینده و درحال نوسان بین پیوستگی و ناپیوستگی است. تبیین تحولات ساختار اقسام مسائل علم​النفس سینوی نشان می‌دهد این تحولات افزون‏ بر بعضی عوامل بیرونی، ناشی از تحولاتی درونی هستند که در ساختارهای دو علم طبیعیات و مابعدالطبیعۀ سینوی رخ داده​اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Structural Developments in the Different Components of Avicenna’s Philosophical Psychology

نویسنده [English]

  • Kazem Muosakhani
Assistant Professor at the Department of Theology, Gonbad Kavous University, Golestan, Iran.
چکیده [English]

The present paper pays attention to the structure of the components of Avicenna’s philosophical psychology (study of the soul) in some of his works and intends to describe and explain the changes that had happened in them in terms of components and their order. The importance of researching this issue lies in the fact that it can bring us, albeit a small step, closer to an understanding of the logic of the development of the structure in these works. Analysis and description of the structure of the components of Avicenna’s psychology in his works show that, in terms of components, there are differences such as lack, excess, and deficiency in the number of them, and, in terms of the order, it suffers from perturbations such as discontinuity, inversion, and transmission. The comparison of the components and their order in his works, in the sequence of their compilations, show a general course of evolution in them: increasing oscillation between concatenation and fragmentation. The result of explaining the changes in the structure of the components of Avicenna’s psychology indicates that these developments, in addition to some external factors, are due to internal changes that had occurred in the structures of his metaphysics and physics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna
  • Avicenna’s philosophical psychology
  • structure of philosophical psychology

مراجع

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1326). تسع رسائل فی الحکمة و الطبیعیات: رسالة فی أقسام العلوم العقلیة. قاهره‏: دارالعرب‏.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1363). المبدأ و المعاد (عبدالله نورانى، به‌اهتمام). تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامى‏.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1375). شرح الإشارات و التنبیهات (مع المحاکمات) (جلد 2 و 3). قم: نشر البلاغة.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1379). النجاة من الغرق فى بحر الضلالات‏ (محمدتقى دانش‌پژوه‏، مقدمه‌نویس و مصحح). تهران: دانشگاه تهران‏.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1383الف). الهیات دانشنامۀ علایی (محمد معین‏، مقدمه‌نویس، حاشیه‌نویس و مصحح). همدان: دانشگاه بوعلی‌سینا.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1383ب). رسالۀ نفس (موسى عمید، مقدمه‌نویس، حاشیه‌نویس و مصحح). همدان: دانشگاه بوعلی‌سینا.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1383ج). طبیعیات دانشنامۀ علایی (سید محمد مشکوة، مقدمه‌نویس، حاشیه‌نویس و مصحح). همدان: دانشگاه بوعلی‌سینا.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق-الف). الشفا (إلهیات) (سعید زائد و الأب قنواتی، مصححان). قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق-ب). الشفا (الطبیعیات) (سعید زائد و الأب قنواتی، مصححان) (جلد 2). قم: کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی نجفی.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (2007). رسالة فی النفس و بقائها و معادها: رسالة الأحوال النفس و رسالة مبحث عن القوی النفسانیة (فؤاد الأهوانى، مقدمه‌نویس و محقق). پاریس‏: دار بیبلیون‏.
ارسطو (1980). فى النفس (عبدالرحمان بدوى، مقدمه‌نویس و محقق). بیروت: دارالقلم.
افلوطین (1413ق).‏ اثولوجیا (عبدالرحمان بدوى، محقق). قم: بیدار.
حسینی، سید احمد (1396). نقد دو دیدگاه رایج درخصوص جایگاه علم​النفس​ ارسطویی. حکمت و فلسفه، 13(2)، 23-40.
حسینی، سید احمد (1397). جایگاه علم​النفس​ ازمنظر ارسطو و ابن​سینا. پژوهش‌های فلسفی: نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز. 12(22)، 29-43.
دیباجی، سید ابراهیم (1364). ابن‌سینا به‌روایت اشکوری و اردکانی. تهران: امیرکبیر.
دیباجی، سید محمدعلی (1385). نوآوری​های ابن​سینا در علم​النفس​. پژوهش​های فلسفی- کلامی، 8(1/29)، 53-89.
صلیبا، جمیل (1366). فرهنگ فلسفى (منوچهر صانعی دره‌بیدی، مترجم). تهران: حکمت.
فروزانفر، بدیع‌الزمان (1333). ابوعلی‌سینا و تصوف. مجلۀ یغما، 7(3/71)، 105-110.
کدیور، محسن (1387). ابن​سینا و طبقه​بندی حکمت: تحلیل، تحقیق و تصحیح رسالۀ أقسام الحکمة. نشریۀ جاویدان‌خرد، 5(1)، 35-102.
گوتاس، دیمیتری (1387). حدس و فکر: ساختار بسط تدریجی معرفت‌شناسی ابن‌سینا (رحمت‌الله کریم‌زاده، مترجم). مجلۀ تخصصی الهیات و حقوق، 8(29)، 179-210.
مهدوی، یحیی (1333). فهرست نسخه‌های مصنفات ابن​سینا. تهران: دانشگاه تهران.
Bertolacci, A. (2002). The Structure of Metaphysical Science in the Ilahiyyat (Divine Science) of Avicenna's Kitab Al-Sifa (Book of Cure). Documenti e Studi Sulla Tradizione Filosofica Medievale, 13, 1-69.
Gutas, D. (2005). The Logic of Theology in Avicenna, Logik und Theologie: Das Organon im Arabischen Mittelalter (D. Perler and U. Rudolph, Editors). Netherlands: BRILL.
Gutas, D. (2014). Avicenna and the Aristotelian Tradition: Introduction to Reading Avicenna’s Philosophical Works (Second Revised and Enlarged Edition, Including an Inventory of Avicenna’s Authentic Works). LEIDEN, BOSTON: BRILL.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار