تحلیل عناصر دینی نظریۀ سعادت و تبیین نقش آن‏ها ازنظر ابن ‏سینا و توماس آکوئیناس

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

2 دانشیار گروه معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

3 استاد فلسفه و حکمت اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران.

چکیده

مسئلۀ سعادت انسان از دیرباز، موردتوجه متفکران بوده و ارسطو از نخستین اندیشمندانی است که سعادت را محور نظام اخلاقی خویش قرار داده است. ازنظر این فیلسوف، سعادت، غایت زندگی انسان محسوب می‌شود که درپی کسب فضایل اخلاقی و عقلانی در دنیا به‌دست می‌آید. ابن‏سینا و توماس آکوئیناس به ‏عنوان دو فیسلوف شاخص مشائی در شرق و غرب، هرکدام، تفسیری خاص از نظریۀ سعادت بیان کرده ­اند. در این نوشتار، با استفاده از روش توصیفی‌- تحلیلی، بررسی تطبیقی تفسیرهای عرضه‌شده ازسوی این دو فیلسوف را به‌منظور کشف افتراقات و اشتراکات نظریاتشان انجام داده‌ایم. مباحث این دو متفکر، بیانگر آن است که هردوی آنان تفسیرهایشان از نظریۀ سعادت ارسطو‌ را با تمسک به عنصر دینی خویش و با تکیه بر رویکردی عقلانی، در بستر تعالیم دینی به‌دست داده‌اند. ابن‌سینا در بُعد عملی سعادت، درقالب تمسک به جنبۀ عملی شریعت اسلام، با بیان فضایل و رذایل دینی و التزام به آن‌ها، و توماس آکوئیناس درقالب قاعدۀ فیض و لطف الهی با مطرح‌کردن ایدۀ فضایل الهیاتی، موجب قرین‌سازی سعادت دنیوی ارسطو با سعادت دینی- اخروی شده‌اند. ابن‌سینا با رویکردی تکمیلی و با محور قراردادن سعادت عقلی، نقش شرع در سعادت را لازم و تکمیل‌کننده دانسته و توماس آکوئیناس نیز با رویکردی ترکیبی، علاوه‏بر سعادت عقلی ارسطویی، سعادت الهیاتی مبتنی ‏بر ایمان مسیحی را لازم و نقش آن را تکمیل ­کننده به‌شمار آورده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Avicenna and Aquinas on the Religious Elements in Aristotle’s Theory of Happiness

نویسندگان [English]

  • Ali Hosseiny 1
  • Syed Hussain Seyed Mousavi 2
  • Jahangir Masoudi 3
1 PhD Student in Theology, Islamic Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
2 Associate Professor at the Department of Islamic Sciences, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
3 Professor at the Department of Islamic Philosophy and Wisdom, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran.
چکیده [English]

Happiness has been a concern of thinkers for a long time. Aristotle was one of the first thinkers who made happiness the center of his ethical system. According to Aristotle, happiness is the goal of human life and it will be achieved by acquiring moral and rational virtues in this world. Avicenna and Thomas Aquinas, as two leading peripatetic philosophers, respectively, in Islam and Christianity, have presented special interpretations of Aristotle’s theory of happiness. In this research, their interpretation of Aristotle’s theory will be investigated in a comparative way to determine their differences and similarities. The findings of the research show that both philosophers have interpreted Aristotle’s theory of happiness by including elements from their religious traditions. In the practical dimension of happiness, Avicenna adheres to the practical aspects of Islamic law, its divine virtues and vices, and considered their observance as a necessary condition for happiness; Aquinas tries to harmonize Aristotle’s worldly happiness with the religious and other-worldly happiness by bringing in the divine grace and theological virtues. Avicenna places intellectual happiness in the center of his interpretation, but considers the role of Sharia (practical dimension of Islam) as necessary and complementary in Aristotelian happiness; Aquinas considers theological happiness based on the Christian faith to be necessary and have a complementary role, in addition to Aristotelian intellectual happiness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aristotle
  • Avicenna
  • Thomas Aquinas
  • happiness
  • virtue
  • Islam
  • Christianity

مراجع

قرآن کریم.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (1326). تسع رسائل فی الحکمة و الطبیعات (چاپ 2). قاهره: دار العرب.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (1364). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات (محمدتقی دانش‌پژوه، مقدمه‌نویس و ویراستار). تهران: دانشگاه تهران.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (1374). الإشارات و التنبیهات (خواجه نصیرالدین طوسی، شارح). قم: البلاغة.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (1376). إلهیات من کتاب الشفاء (حسن حسن‌زادۀ آملی، محقق). قم: دفتر تبلیغلت اسلامی.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (1382). الأضحویة فی المعاد (حسن عاصی، محقق). تهران: شمس تبریزی.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (1383). رسالۀ نفس (موسی عمید، حاشیه‌نویس و مصحح). همدان: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و دانشگاه ابن‌سینا.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (1400ق). رسایل ابن‌سینا: رسالة فی السعادة. قم: بیدار.
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله (1403ق). الإشارات و التنبیهات (خواجه نصیرالدین طوسی، شارح) (چاپ 1). تهران: دفتر نشر کتاب.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). الشفاء: إلهیات (ابراهیم مدکور، مقدمه‌نویس) (الأب قنواتی و سعید زاید، محققان). قم: مکتبة آیت‌الله العظمی مرعشی النجفی.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (1420ق). الفلسفة الإسلامیة: رسالة فی علم الأخلاق (فؤاد سزگین، تحت نظر) (جلد 42). آلمان: تاریخ العلوم العربیة و الإسلامیة.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (1960). الشفاء: الإلهیات (الأب قنواتی و سعید زاید، محققان). قاهره: الهیئة العامة للمطابع الأمیریة.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (1980). عیون الحکمة. بیروت: دار القلم.
ابن‏سینا، حسین بن عبدالله (1983). الشفاء: الطبیعات (الأب قنواتی و سعید زاید، محققان). قاهره: الهیئة العامة للمطابع الأمیریة.
ارسطو (1368). اخلاق نیکوماخوس (ابوالقاسم پورحسینی، مترجم) (جلد 2). تهران: دانشگاه تهران.
ارسطو (1385). اخلاق نیکوماخوس (محمدحسن لطفی تبریزی، مترجم). تهران: طرح نو.
ارسطو (1390). اخلاق نیکوماخوس (محمدحسن لطفی تبریزی، مترجم) (چاپ 3). تهران: طرح نو.
ارسطو (1979). الأخلاق (اسحاق بن حنین، مترجم عربی) (عبدالرحمان بدوی، محقق) (چاپ 1). کویت: وکالة المطبوعات.
اسدی بور­خیلی، سهیلا (1394). بررسی نسبت سعادت ارسطویی و سعادت الهیاتی در الهیات فلسفی توماس آکوئینی. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
الاکوئینی، توما (1898). الخلاصة الهوتیة (بولس الخوری، مترجم). بیروت: المدرسة الأدبیة.
پینکافس، ادموند (1382). از مسئله‌محوری تا فضیلت‌گرایی (حمیدرضا حسنی و مهدی علی‌پور، مترجمان) (جلد 1) (چاپ 1). تهران: نشر معارف.
خادمی، حمیدرضا (1386). سعادت و شقاوت در حیات جاویدان ازنگاه ابن‏سینا. اندیشۀ دینی، 24، 69-88.
دورانت، وییلیام جیمز (1335). تاریخ فلسفۀ غرب (عباس زریاب خویی، مترجم). تهران: کتابخانۀ دانش با همکاری انتشارات فرانکلین.
ژیلسون، اتین (1375). مبانی فلسفۀ مسیحیت (محمد محمدرضایی و سید محمود موسوی، مترجمان). قم: بوستان کتاب.
شمخانی، شکوفه (1395). بررسی مبانی نظری سعادت ازدیدگاه توماس آکوئیناس. فرهنگ پژوهش، 9(26)، 131-152.
فرانکنا، ویلیام کی. (1379). فلسفۀ اخلاق (هادی صادقی، مترجم). تهران: طه.
کاپلستون، فردریک چارلز (1380). تاریخ فلسفه (سید جلال‌الدین مجتبوی، مترجم) (جلد 1). تهران: علمی و فرهنگی- سروش.
کاپلستون، فردیک چارلز (1387). تاریخ فلسفۀ کاپلستون (ابراهیم دادجو، مترجم) (جلد 2) (چاپ 3). تهران: علمی و فرهنگی.
کاپلستون، فردیک چارلز (1388). تاریخ فلسفۀ کاپلستون (ابراهیم دادجو، مترجم) (جلد 2) (چاپ 3). تهران: علمی و فرهنگی.
گمپرتس، تئودر (1375). متفکران یونانی (محمدحسن لطفی، مترجم). تهران: خوارزمی.
مرادیان مینا، حسین (1390). جایگاه سعادت در اخلاق ارسطو. (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد). دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
مک اینتایر، السدیر (1379). تاریخ فلسفۀ غرب (ان‌شاءالله رحمتی، مترجم). تهران: حکم.
هولمز، رابرت ال. (1382). مبانی فلسفۀ اخلاق (مسعود علیا، مترجم). تهران: ققنوس.
یگر، ورنر (1390). ارسطو: مبانی تاریخ تحول اندیشة وی (حسین کلباسی اشتر، مترجم) (جلد 1). تهران: امیرکبیر.
Aquinas, Th. (1947). Summa Theologiea: Fathers of English Dominican Province (Second and Revised Edition). Printing and Publishing Organization.
Aquinas, Th. (1981). Summa Theologica. Public Domain: www. ccel. org/ ccel/ aquinas/ summa.html.
Aristotle (1985). Nicomachean Ethics (Trance Irwin, Translator). Indianapolis: Hackett Publishing Company.
Augustine (1890). On Christian Doctrine (Rev. Professor J. F. Shaw, Translator). New York: Dover Publication.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار