کارکرد مفهوم کلی دراندیشه ابن سینا و هگل

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ دکتری فلسفۀ تطبیقی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه فلسفه، واحد شمال دانشگاه آزاد اسلامی تهران. ا یران

چکیده

در تاریخ فلسفه، آنچه مفهوم کلی را به مسئله تبدیل کرده، کارکردهای هستی­ شناختی، معرفتی و نیز کلامی آن بوده است؛ البته توجه به چنین کارکردهایی، فهمی فراتر به ­لحاظ حیث منطقی آن را می­ طلبد. در این حوزه، نگرش خاص ابن ‏سینا دربارۀ کلی طبیعی که درپرتو اعتبارات لابشرطی ماهیت و با وصف معقولیت بر آن تأکید شده است، امکان مقایسه با کلی انضمامی هگل با چنین وصفی را فراهم می­ آورد؛ بنابراین، ارتباط بین عالم محسوس و عالم معقول، تجرد نفس، نسبت کلی با افراد خود، و مسئلۀ تشخص و فردیت ازجمله موضوعاتی هستند که کارکردهای یادشده را توجیه می‏ کنند؛ اما آنچه در این بحث، نسبت هگل با ابن‏ سینا را نشان می‏ دهد، در وهلۀ نخست، توجه به معقولیت ثانی یا فلسفی مفهوم کلی و سپس توجه به کارکردهای آن است که درپرتو اندیشۀ ارسطو- افلاطونی شکل گرفته است. بی­تردید، در تحلیل و واکاوی مفهوم کلی و تعینات آن، هگل و ابن­ سینا تحقق عینی این مفهوم در افرادش را پذیرفته ­اند؛ ولی به ­زعم هگل، کلی انضمامی در اصطلاح حکمت سینوی، ماهیتی مخلوطه و بشرط شیء است که در سطحی فراتر از ماهیت و وجود (صورت معقول) عرضه شده و کاملاً حیث ایجابی یافته؛ درحالی که آنچه کلی طبیعی را با توجه به حیث سلبی­اش درسطح ماهیت، به‏ صورت مبهم درآورده، نحوۀ موجودیت آن است؛ افزون ­بر آن، هگل براساس نظریۀ وحدت ضدین، کلی انضمامی را تحلیل کرده و استنتاج کثیر از واحد را برخلاف قاعدۀ الواحد ابن‏ سینا مجاز دانسته و درنهایت، در دام مفهوم ­گرایی افتاده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Function of The Universal in The Thoughts of Avicenna and Hegel

نویسندگان [English]

  • Seyed amir hosein Fazlollahi 1
  • Ali Moradkhani 2
1 PhD, Comparative Philosophy, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran.
2 Associate Professor of the Department of Philosophy, Tehran North Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

 
Abstract
Perhaps it can be said that throughout the history of philosophy what make the concept of universal problematic were its epistemic, ontological, and theological functions. Of course, such functions are the results of ultra-understanding in terms of logical views. In this regard, Avicenna's particular view of the natural universal, which in the light of its unconditional credentials emphasizes its nature and description of rationality, made it possible to compare with Hegel's concrete universal with the same description. Therefore, the relationship between the sensible, the rational world, the immateriality of the soul, the universal relationship with one's own individuals, and the problem of identity and individuality are among the issues that justify the functions. But what expresses the relationship between Hegel and Avicenna's thoughts in this article is, first of all, their focus on secondary or philosophical intelligibility of the universal and its functions- which have been shaped in the light of Aristotle- Platonic thoughts. Undoubtedly, in analyzing the universal and its determinations, both thinkers accepted its objective realization in its individuals but according to Hegel, the concretive universal in the term of Avicenna's philosophy is a mixed and conditioned essence of the thing which is presented on a level beyond the essence and being (i.e. the intellectual form) and appears a quite affirmative mode. Whereas what obscures the natural universal with its negative mode at the level of essence is how it exists. Moreover, Hegel analyzed the concrete universal and allowed the inference of plurality from unity, an inference that Avicenna opposes due to the principle of al-Wahid (rule of unity). Therefore, Hegel has finally fallen into the trap of conceptualism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Concrete universal
  • Natural universal
  • Unconditioned quiddity
  • The intellectual form
ابراهیمی دینانی، غلام­حسین (1380). قواعد کلی فلسفی در فلسفۀ اسلامی (جلد 1). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ابن ‏سینا، حسین بن عبدالله (1375). النفس من کتاب الشفا. قم: مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی.
ابن ‏سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). التعلیقات. بیروت: مکتبة الاعلام.
ابن‏ سینا، حسین بن عبدالله (1405ق-الف). الهیات شفاء. قم: المنشورات المکتبة آیت­الله مرعشی نجفی.
ابن ‏سینا، حسین بن عبدالله (1405ق-ب). منطق الشفاء. قم: المنشورات المکتبة آیت­الله مرعشی نجفی.
ابن ‏سینا، حسین بن عبدالله (1950م). الإشارات و التنبیهات مع شرح نصیرالدین طوسی (جلد 3). بیروت: دار المعارف.
ابن ‏سینا، حسین بن عبدالله (1978م). الإنصاف. کویت: وکالة المطبوعات.
ابن ‏سینا، حسین بن عبدالله (1980م). عیون الحکمة. بیروت: دار القلم.
استیس، والتر (1357). فلسفۀ هگل (جلد 2) (حمید عنایت). تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1368). الشواهد الربوبیة مع تعلیق و تصحیح. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار الاربعة العقلیة (جلد 4). بیروت: دار الإحیاء التراث العربی.
طباطبایی، محمدحسین (1404ق). النهایة الحکمة. قم: جامعۀ مدرسین- نشر اسلامی.
لاسکم، دیوید (1380). تفکر در دورۀ قرون وسطی (محمدسعید حنایی کاشانی). تهران: قصیده.
مجتهدی، کریم (1375). فلسفه در قرون وسطی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مصطفوی، سید حسن (1387). شرح نمط سوم اشارات و تنبیهات. تهران: دانشگاه امام صادق.ملکشاهی، حسن (1375). ترجمه و شرح اشارات و تنبیهات (جلد 1). تهران: سروش.
Ferrarin, A. (2010). Hegel and Aristotle. Cambridge: Cambridge University Press.
Hegel, G. W. F. (1895). Lecture on the Philosophy of Religion-Together with a Work on the Proof of the Existence of God (Vol. 1) (I. Speirs and B. Burdon Sanderson, Translators). Lodon: Kegan Paul.
Hegel, G. W. F. (1896). Lectures of the History of Philosophy (Vol. 3) (E. Haldane, Translator). London: Kegan Paule Press.
Hegel, G. W. F. (1977). Phenomenology of Spirit. (A. Miller, Translator). Oxford: Oxford University Press.
Hegel, G. W. F. (1984). Hegel: The Letters. (C. Butler and Seiler, Translators). Indiana: Indiana Press.
Hegel, G. W. F. (1991). The Encyclopaedia Logic. Indiana Polis: Hakett Publishing Cpmpany.
Hegel, G. W. F. (1995). Lectures on the Philosophy of Religion (Vol. 1) (R. Brown, P. Hodgson and J. Stewart, Translators). London: University of California Press.
Hegel, G. W. F. (2010). The Science of Logic (G. Di Giovanni, Translator). New York: Cambridge University.
Rockmore, T. (1996). On Hegel: Epistemology and Contemprary Philosophy. Humanity Books.
Rosen, S. (2014). The Idea of Hegel's Science of Logic. Chicago: University of Chicago Press.
Sirkel, R. (2010). The Problem of Katholou (Universals) in Aristotle. Retrieved from https: //ir.lib. uwo.ca/etd.
Stern, R. (2006). Hegelian Metaphysics. Oxford: Oxford University Press.
Vos, A. (2006). Philosophy of Duns Scotus. Edinburgh University Press.