فیاض لاهیجی و قرائتی متفاوت از نظریه صور مرتسمه ابن سینا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. MahmoudRezaMohajeri@gmail.com

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد تهران مرکزی،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. k.afshar.a@gmail.com

چکیده

علم الهی به مخلوقات پیش‏از خلقت آن‏ها، یکی از پیچیده ‏ترین مباحث الهیات درباب صفات خداوند متعال محسوب می­ شود که دربارۀ آن، نظرات گوناگونی مطرح شده است. یکی از معروف‏ترین این نظریات، نظریۀ صور مرتسمۀ ابن‏ سیناست که در این مقاله، قرائت محقق لاهیجی از آن را بررسی و تحلیل می ­کنیم. محقق لاهیجی، ابتدا قرائت مشهور ابن ‏سینا دربارۀ صور مرتسمه را پذیرفته است که بنابر این قول، خداوند متعال قبل ‏از آفرینش اشیا، به آن‏ها به‏ واسطۀ صور مرتسمه ­ای علم دارد که قائم به ذات الهی هستند و این علم، فعلی و از لوازم ذات است. فلاسفه و متکلمین اسلامی پس‏از بوعلی ­سینا بر این نظر، انتقادات مختلفی وارد کرده ­اند؛ لذا محقق لاهیجی قرائتی متفاوت را دربارۀ نظریۀ صور مرتسمه به ­دست داده است تا از اشکالات این نظریه رهایی یابد. به ­عقیدۀ وی علم اجمالی، عین علم تفصیلی است و این تفصیل در تحلیل ذهن آدمی ریشه دارد؛ وگرنه علم خداوند متعال، عین ذات وی و ازنوع واحد و بسیط است و به همین جهت، قرائت متفاوت محقق لاهیجی به نظریۀ علم اجمالی درعین علم تفصیلی ملاصدرا نزدیک می ­شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Fayyaz Lahiji And A Different Reading of lbn Sina's Theory of Imprinted Forms

نویسندگان [English]

  • MahmoudReza Mohajeri 1
  • Azizullah Afshar Kermani 2
1 PhD student, Islamic Theology, Islamic Azad University, Central Tehran Branch, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran (Corresponding Author)
چکیده [English]

God’s prior knowledge of the creatures, before their creation, is one of the most complex topics of God’s attributes in theology, which various opinions have been expressed about it, one of the most famous of which is Ibn Sina’s inverted forms. In this article, we aim to review Lahiji's different readings of the theory. Lahiji first accepts the famous reading of Ibn Sina’s imprinted forms. According to this theory, God Almighty precedes the creation of objects by imprinted forms that are based on the divine Essence and the essentials of the essence. But this theory was criticized by many Islamic philosophers and theologians after Ibn Sina. Therefore, Lahiji raised objections by presenting a different reading of the theory of imprinted forms to get rid of the drawbacks. He believes that 'Ilm-i Ijmālī (collective knowledge) is the same as Ilm-i Tafṣīlī (detailed knowledge). And their differentiation is due to the analysis of the human mind; whereas the knowledge of God is being the same as the Divine Essence in terms of simplicity and oneness. Due to the fact, therefore, the different reading of the scholar Lahiji is getting close to Mullah Sadra's theory expressing God’s eternal knowledge of the creatures is collective as well as detailed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • God’s prior knowledge of others
  • 'Ilm-i Ijmālī (collective knowledge)
  • Imprinted forms
  • Ibn Sina
  • Lahiji

مراجع

آشتیانی، سید جلال­الدین (1388). منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران (چاپ 2). قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
ابن ‏سینا، حسین بن عبدالله (1339). الإشارات و التنبیهات (محمود شهابی، به­اهتمام). تهران: دانشگاه تهران.
ابن ‏سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). التعلیقات (عبدالرحمان بدوی، محقق). قم: مرکز نشر مکتب الاعلام الاسلامی.
ابن‏ سینا، حسین بن عبدالله (1418ق). الإلهیات من کتاب الشفاء (حسن­زادۀ آملی، محقق). قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
بهمن یار بن مرزبان (1375). التحصیل (مرتضی مطهری، مصحح و تعلیقه­نویس). تهران: دانشگاه تهران.
تفتازانی، سعدالدین (1409ق). شرح المقاصد (5ج). قم: رضی.
جوادی آملی، عبدالله (1372). شرح حکمت متعالیه (4ج) (شرح جلد 6 اسفار). تهران: الزهراء.
حسن‏ زادۀ آملی، حسن (1386). دروس شرح اشارات و تنبیهات ابن‏سینا (نمط سوم، چهارم و هفتم). قم: آیت اشراق.
سهروردی، شهاب­الدین (1375). مطارحات: مجموعۀ مصنفات شیخ اشراق. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1383). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الاربعة. قم: دائرةالمعارف الإسلامیة.
طوسی، نصیرالدین (1375). شرح الإشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغة.
عطایی نظری، حمید (1392). فیاض لاهیجی و اندیشه­های کلامی او. قم: دفتر نشر معارف.
فارابی، ابی­نصر محمد بن محمد طرفان (1381). فصوص الحکمة (علی اوجبی، محقق) (چاپ 1). تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه تهران.
فارابی، ابی­نصر محمد بن محمد طرفان (1996م). الجمع بین رأیی الحکیمین (علی بوملحم، محقق) (چاپ 1). بیروت: دار المکتبة الهلال للطباعة و النشر.
کاپلستون، فردریک (1368). تاریخ فلسفه (جلال­الدین مجتبوی، مترجم). تهران: سروش.
لاهیجی، عبدالرزاق (1388). گوهر مراد. تهران: نشر سایه.
لاهیجی، عبدالرزاق (1391). الکلمة الطیبة (حمید عطایی نظری، محقق). تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
لاهیجی، عبدالرزاق (1394). شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام. قم: مؤسسۀ امام صادق علیه السلام.
میرداماد، محمدباقر (1367). تقویم الایمان. تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار