فرایند وضع یا تدوین قانون جهان شمول از منظر ابن‌سینا و کانت

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر فلسفه در دورۀ پسا‌دکتری، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، صندوق حمایت از پژوهشگران، تهران، ایران

2 دانش ‏آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه الزهرا (س)، تهران، ایران.

چکیده

در آثار فیلسوفان صاحب­نظر در حوزة فلسفة سیاسی، از دیرباز کلیدواژة مهم «قانون» وجود داشته است. تلقی و انتظار از قانون و نیز مراحل تدوین قانون نزد ایشان هرگز یکسان نبوده و گاه این تفاوت­ ها بسی جدی نمایان شده است. پژوهش پیش رو، به روش توصیفی ـ تحلیلی و با رویکرد مقایسه ­ای، در تبیین مبانی آراء ابن ­سینا و کانت برای وضع یا تدوین «قانون جامع جهانی» و برجسته‌کردن شباهت­ ها و تفاوت­ های لوازم آراء آنان می­ کوشد. دلیل اهمیت و انتخاب این دو فیلسوف، غایت مشابه آنان در اهتمام به قانون جهان‌شمول است، اما نقطة افتراق ایشان، ترسیم فرآیند تکون چنین ایده ­ای است. ابن­ سینا برای دست­یابی به عدالت اجتماعی، علاوه بر پاک­دستی کارگزاران حکومتی، بر قانون جامع و عادلانه تأکید فراوان دارد. او عموم انسان­ ها را به دو علت ضعف دانش و تزاحم منافع، شایستة قانون­گذاری نمی­ داند و ازاین‌رو تدوین قانون جامع و عادلانه را به ضرورت نبوت و فهمِ قانون الهی پیوند زده است؛ اما کانت ضمن اقرار به آن دو کاستی نوع انسان، بر آن است که نخبگان اخلاق­مدار باید متحمل امر قانون­گذاری شوند و با تجربیات پیشین و تأکید بر آزادی بیرونی انسان­ ها، قانون جامع را تدوین کنند. توصیة مشترک هر دو فیلسوف در مواجهه با حکومت­ های ظالم تا پیش از تدوین و اجرای قانون جهان‌شمول، دو چیز است: نخست، مدارا با حاکمان و ترک اقدامات انتحاری علیه آنان تا امنیت در جامعه حفظ شود؛ دوم، بهره­ گیری از ظرفیت­ های قانونی برای سوق‌دادن مدیران جامعه به رعایت قوانین موجود و تصحیح آنها.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Universal Law Enactment or Formulation Process from the Perspective of Avicenna and Kant

نویسندگان [English]

  • mahmud hedayatafza 1
  • Mona Foroziyan 2
1 Researcher of Philosophy in the Postdoctoral Period, Vice President for Science and Technology, Researchers Support Fund, Tehran, Iran
2 Graduate of Master of Philosophy and Islamic Theology, Al-Zahra University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The important keyword of "law" has long existed in the works of prominent political philosophers. They have had different perceptions and expectations of the law as well as law formulation stages, and sometimes their differences have been serious. Using a descriptive-analytical method and a comparative approach, the study explains the foundations of Avicenna and Kant's opinions to enact or formulate a Comprehensive Universal Law and to highlight the similarities and differences between their opinions. The two philosophers have a similar end in their pursuit of the universal law, but they have differences in their ideas of the process of its development. Avicenna considered social justice achievement to rest upon not only the honesty of government officials but also a comprehensive and just law. He did not consider the general public to be worthy of legislation for two reasons: lack of knowledge and conflict of interest. This is why he linked the formulation of a comprehensive and just law to the necessity of prophecy and understanding of divine law.  However, Kant acknowledged the two mentioned shortcomings of humankind but argued that morally-oriented elites must endure legislation and formulate a comprehensive law based on previous experience and the emphasis on the outer freedom of human beings. The common recommendation of both philosophers in the face of oppressive governments before the formulation and execution of the universal law was two things: first, tolerance of rulers and abandonment of suicidal acts against them in order to maintain security in society; Second, the use of legal capacity to guide community leaders to comply with and reform the existing laws.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Outer Freedom
  • Avicenna
  • Necessity of Prophecy
  • Political Philosophy
  • Universal Law
  • Kant
  • Tolerance of Rulers

مراجع

ابن‌سینا، حسین بن ­عبدالله(2007م)، أحوال النفس، به تحقیق احمد فؤاد اهوانی، پاریس، دار بیبلیون.
ــــــــــــــ(1376)، الإلهیات من کتاب الشفاء، به تصحیح حسن حسن­زاده آملی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزة­ علمیه.
ــــــــــــــ(1405هـ)، منطق المشرقیین، قم، مکتبه آیه ­الله المرعشی.
ــــــــــــــ(1379)، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، به تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، دانشگاه تهران.
اخوان کاظمی، مسعود(1394)، «پیوستگی نبوت و سیاست در فلسفۀ سیاسی ابن­سینا»، دوفصلنامۀ انسان­پژوهی دینی، ش33، قم، مجتمع آموزش عالی شهید محلّاتی.
رشیدیان، عبدالکریم(1388)، مقدمه بر­ نقد قوة حکم، اثر ایمانوئل کانت، تهران، نشر نی.
شکوری­راد، ابوالفضل(1384)، فلسفۀ­ سیاسی ابن­سینا، قم، عقل سرخ.
شهرزوری، شمس­الدین(1389)، کنز الحکمه (تاریخ العلماء)، ترجمة ضیاءالدین دری، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
صانعی دره­بیدی، منوچهر(1388)، رشد عقل: ترجمه و شرح «معنای تاریخ کلی در غایت جهان‌وطنی»، اثر ایمانوئل کانت، تهران، نقش و نگار.
فارابی، ابونصر(1995م)، آراء اهل المدینة الفاضلة، با حواشی علی بوملحم، بیروت، دار و مکتبه الهلال.
ــــــــــــــ(1996م)، إحصاء العلوم، با حواشی علی بوملحم، بیروت، دار و مکتبه الهلال.
ــــــــــــــ(1407هـ)، التنبیه علی سبیل السعادة، به تصحیح و شرح جعفر آل یاسین، بیروت، دار المناهل.
ــــــــــــــ(1364)، فصول منتزعه، تحقیق فوزی متری نجار، تهران، مکتبه الزهرا.
فروغی، محمدعلی (1385)، سیر حکمت در اروپا، تهران، زوار.
علی­یاری، حسن(1397)، «مبانی، روش­ها و مؤلفه‌های فلسفة سیاسی ابن­سینا»، دوفصلنامة حکمت سینوی، دوره 22، شماره 59، ص109ـ128.
کاپلستون، فردریک چارلز(1388)، تاریخ فلسفه، ج1: یونان و روم، ترجمة سید جلال­الدین مجتبوی، تهران، علمی و فرهنگی.
کانت، ایمانوئل(1369)، بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق، ترجمة حمید عنایت و علی قیصری، تهران، خوارزمی.
ــــــــــــــ(1362)، سنجش خرد ناب، ترجمة شمس­الدین ادیب سلطانی، تهران، امیرکبیر.
ــــــــــــــ(1388الف)، «معنای تاریخ کلی در غایت جهان‌وطنی»، در رشد عقل، تهران، نقش و نگار.
ــــــــــــــ(1388ب)، نقد قوة حکم، ترجمه از عبدالکریم رشیدیان، تهران، نشر نی.
کربن، هانری(1387)، تاریخ فلسفة اسلامی، ترجمة سید جواد طباطبایی، تهران، کویر.
محمودی، سید علی(1395)، فلسفة سیاسی کانت، تهران، نشر نگاه معاصر.
یثربی، سید یحیی(1388)، تاریخ تحلیلی انتقادی فلسفه­ اسلامی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشة اسلامی.
 
Caygill, Howard(1995), Kant’s Dictionary, Oxford, Blackwell.
Lacan. Jacques(2006), “Kant with Sade”, Ecrits, trans. by B. Fink, New York, Norton and company.
Kant, Immanuel(1991), The Metaphysics of Moral, trans. H. B. Nisbet, ed. H. S. Reiss, Cambridge University Press.
Kant, Immanuel(1996), Anthropology from pragmatic point of view, trans. By Robert, B.Louden: Cambridge University Press.
حکمت سینوی (مشکوه النور)
دوره 24، شماره 64
مهر 1399
صفحه 235-258

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار