اعتبارات ماهیت و تحلیل چگونگی جریان آنها در «وجود» از دیدگاه ابن سینا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان، اصفهان ، ایران

2 دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

اعتبارات «بشرط لا» و «لابشرط» و «بشرط شیء» در فلسفة ابن‌سینا اهمیت ویژه‌ای دارد. از نظر او، آنها هم در ماهیت جاری می‌شوند و هم در وجود.  از نظر ابن ­سینا این اعتبارات در مفاهیم کلی جاری می ­شود و درنتیجه، ارتباط ذهن و خارج و جنبه‌های مختلف حکایت­ گری یک مفهوم کلی تبیین می‌شود. اگرچه عمده کاربرد این اعتبارات در مفاهیم ماهوی و برای تبیین کلی طبیعی و نحوة وجود آن در خارج، همچنین نپذیرفتن نظریة مثل افلاطونی و فرق‌گذاشتن بین جنس و ماده و فصل و صورت است، اما از طرف دیگر با جار‌ی‌ساختن این اعتبارات در مفهوم وجود، حصصی از مفهوم وجود به دست می‌آید که علاوه بر مشکک‌‌ساختن وجود، باعث می‌شود وجود واجب در ذهن تعینی واقعی داشته باشد؛ به‌این‌ترتیب، می‌توان احکام و اوصاف خدا را مورد نفی و اثبات قرار داد، به‌طوری‌که اعتبار معرفت‌شناسی داشته باشد. ابن‌سینا به نحوی وجود خدا را «بشرط لا» تعریف می‌کند که نمی‌توان تنها با این اعتبار، آن را با «لابشرط»بودن وجود حق در کلام عرفا منافی دانست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Subjective Considerations of Quiddity and How They Are Used in "Existence" from View Point of Avicenna

نویسندگان [English]

  • Ali Arshad Riahi 1
  • javad azimi dastgerdi 2
1 Professor of Islamic Philosophy and Theology, University of Isfahan Isfahan, Iran.
2 PhD of University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

The subjective considerations of "negatively-conditioned", "non-conditioned" and "conditioned-by-something" are of special importance in Avicenna's philosophy. For him, they are used both, in quiddity and existence. What has been the focus of study and research in this article is that according to Avicenna, these subjective considerations are used in general concepts and as a result, the relationship between the subject and the object and the various aspects of indicating a general concept are explained. The main usage of these subjective considerations is in concepts and quiddities, in order to explain the natural universal (and that how it exists in the concrete) and to reject Platonic Ideas, and distinguish between genus and matter. However, on the other hand, by running these subjective considerations in the concept of existence, portions of the concept of existence are obtained that, in addition to creating analogical gradation in existence, it makes the Necessary Being have a real determination in the mind and as a result, we can deny or prove the attributes of God, so that it has epistemological validity. Avicenna defines the existence of God as "negatively-conditioned" in a way that it cannot be considered contrary to "non-conditioned" which is mentioned for God in the words of mystics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna
  • conditioned-by-something
  • negatively-conditioned؛ non-conditioned
  • existence

مراجع

ابن‌سینا، حسین بن عبدالله(1375)، الاشارات و التنبیهات، قم، نشر البلاغه.
ــــــــــــــ (1404هـ)، التعلیقات، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
ــــــــــــــ (1434هـ الف)، الشفاء(الالهیات)، قم، ذوی القربی.
ــــــــــــــ (1980م)، عیون الحکمة، بیروت، دار القلم.
ــــــــــــــ (1434هـ ب)، المقولات: منطق الشفاء، قم، ذوی القربی.
ــــــــــــــ (1387)، النجاة من الغرق فی بحر الضلالات، تهران، دانشگاه تهران.
اسفراینی، فخرالدین(1383)، شرح النجاة، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ایزوتسو، توشی هیکو(1359)، بنیاد حکمت سبزواری یا تحلیلی تازه از فلسفه حاج ملاهادی سبزواری، ترجمه سید جلال‌الدین مجتبوی، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل.
بهمنیار(1375)، التحصیل، تهران، دانشگاه تهران.
دوانی، محمد بن اسعد(1411هـ)، ثلاث رسائل(و بذیله رسالة هیاکل النور)، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
سبزواری، ملا هادی(1981م)،التعلیقات علی الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
ــــــــــــــ (1432هـ)، شرح المنظومه، بیروت، مؤسسه التاریخ العربی.
شریف جرجانی، علی بن محمد(بی‌تا)، حاشیه بر شرح المطالع، تهران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی(شماره 10325).
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم(1405هـ)، مصارعة الفلاسفة، قم، مکتبه آیت الله المرعشی.
طوسی، خواجه نصیرالدین(1383الف)، اجوبة المسائل النصیریة، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ــــــــــــــ (1407هـ)، تجرید الاعتقاد، تهران، مکتب الاعلام الاسلامی.
ــــــــــــــ (1375)، شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، قم، نشر البلاغه.
ــــــــــــــ (1383ب)، مصارع المصارع، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران و دانشگاه مک گیل.
قیصری، داود بن محمود(1381)، رسائل قیصری: رسالة فى التوحید و النبوة و الولایة، تهران، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
ــــــــــــــ (1375)، شرح فصوص الحکم، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
مصباح یزدی، محمدتقی(1387)، شرح الهیات شفاء، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی(1393)، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، صدرا.
مظفر، محمدرضا(1391)، اصول الفقه، قم، دار الفکر.
ملا اولیاء(بی‌تا)، حاشیه بر الهیات الشفاء(چاپ سنگی)، قم، بیدار.
ملاصدرا، محمد ابن ابراهیم(بی‌تا)، الحاشیة علی الهیات الشفاء، قم، بیدار.
ــــــــــــــ (1981م)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
میرداماد، محمدباقر بن محمد(1381)، مصنفات میرداماد، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
نراقی، ملا مهدی(1380)، شرح الالهیات من کتاب الشفاء، قم، کنگره بزرگداشت محققان نراقی.
هیدجی، محمد بن معصومعلی(1391)، تعلیقات الحکیم الهیدجی علی شرح المنظومة فی المنطق و الحکمة، قم، بیدار.
حکمت سینوی (مشکوه النور)
دوره 24، شماره 64
مهر 1399
صفحه 5-28

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار