علم به خود و نتایج آن دربارة علم باطنی نزد ژاک مریتن و نسبت آن با آراء ابن‌سینا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و حکمت دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 استاد گروه فلسفه و حکمت دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

مریتن فیلسوف نوتوماسی، ارکان علم انسان را ابژه و شیء خارجی و سوژه معرفی می‌کند. او دیدگاه برخی فلاسفة مدرن دربارة علم به خود را به نقد گذاشته و قائل است علم عالم به خود نمی‌تواند مانند آنچه دکارت مطرح می‌کند، مبنایی برای سایر علوم، یا مانند آراء برخی اگزیستانسیالیست‌ها، موضوع اصلی فلسفه باشد، بلکه این علم که آن را «سوژه‌بودگی» می‌نامد، متأخر از علوم دیگر است و اساساً از طریق ابژه نیست؛ چراکه انسان پس از علم به اشیای دیگر، متوجه می‌شود که خود فاعل و موضوع تمام ابژه‌ها است و به‌همین‌دلیل جایگاه و کاربرد متفاوتی از سایر معارف بشری دارد؛ ازاین‌رو، علم سوژه‌بودگی معادل علم حضوری (علم به خود) در دیدگاه‌های ابن‌سینا است و براین‌اساس می‌توان گفت‌وگویی بین او و مریتن در باب «علم به خود» ایجاد کرد تا ضمن معلوم‌کردن ریشه‌های سینوی آن، قابلیت آراء ابن‌سینا در حل مسائل امروزی فلسفی نیز خود را نشان دهد. همچنین مریتن در باب جایگاه و کاربرد این علم، آن را مبنایی برای علوم رمزی و باطنی می‌داند. او در این موضوع از دیدگاه‌های توماس فراتر می‌رود و وارد سنت باطنی‌ متأثر از دیدگاه‌های اشراقی سینوی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Knowledge of Self and Its Results in Esoteric Knowledge According to Jacques Maritain’s Thoughts and Its Relation with Avicenna’s Views

نویسندگان [English]

  • Hosna Homayoon 1
  • Reza Akbarian 2
1 PhD Student, Philosophy and Hikmat, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran(Corresponding author)
2 Professor, Department of Philosophy and Hikmat, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Maritain, a twentieth century Neo-Thomist philosopher, who criticizes modern philosophy and believes in returning to Thomas's views on all philosophical subjects, introduces the pillars of human knowledge as object (the mental form), external thing, and subject (the knower). He criticizes the views of some modern philosophers on knowledge, arguing that the knowledge of the self cannot be the basis for other human sciences, as Descartes puts it, or, as some existentialists believe, it is the main subject of philosophy. Maritain said this knowledge which is called "subjectivity", is later than other sciences due to its understanding as to the subject of other objects, and it is not basically through the object; In the sense that man, after knowing other things, realizes that he is the subject of all objects, and therefore has a different position and application from other human knowledge. This knowledge is equivalent to the knowledge of the self in Avicenna’s views, and accordingly one can create a dialogue between him and Maritain about "knowing itself" in order to reveal its points, as well as to show that the Avicennian views are up-to-date. On the other hand, Maritain regards the place and application of this knowledge as a basis for esoteric contemplation and mystical knowledge, in which he goes beyond the views of Thomas and enters the mystical tradition. In this position, Maritain seems to be strongly influenced by Avicenna’s mystical views, in addition to the mystical Christian tradition.

کلیدواژه‌ها [English]

  • subjective knowledge
  • self-knowledge
  • object
  • subject
  • Jacques Maritain
  • Avicenna
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله(1375)، الاشارات و التنبیهات، قم، نشرالبلاغه، چاپ نخست.
ــــــــــــــ(1382)، الاضوحیه فی المعاد، تهران، شمس تبریزی.
ــــــــــــــ(1404هـ الف)، التعلیقات، بیروت، مکتبه الاعلام الاسلامی.
 ــــــــــــــ(1404هـ ب)، الشفاء (الهیات، منطق، طبیعیات)، قم، مکتبه آیت‌الله مرعشی. 
.ــــــــــــــ(1371)، المباحثات، قم، انتشارات بیدار.
ــــــــــــــ(1405هـ)، منطق المشرقیین، قم، مکتبه آیت‌الله المرعشی، چاپ دوم.
ایلخانی، محمد(1392)، تاریخ فلسفه در قرون وسطی و رنسانس، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، چاپ ششم.
دکارت، رنه(1361)، گفتار در روش راه‌بردن عقل، سیر حکمت در اروپا، نوشته محمدعلی فروغی، تهران، انتشارات صفی علیشاه، چاپ سوم.
سهروردی(1375)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم.
صدرالمتألهین(1998م)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت، انتشارات دار الاحیاء التراث، چاپ سوم.
طباطبایی، سید محمدحسین(1387)، ترجمه و شرح نهایه الحکمه، شرح و ترجمه علی شیروانی، قم، دارالفکر، چاپ دوم.
قوام‌صفری، مهدی(1386)، مابعدالطبیعه چگونه ممکن است؟، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
هایدگر، مارتین(1386)، وجود و زمان، ترجمه محمود نوالی،‏ تبریز، مؤسسة تحقیقاتی علوم اسلامی ـ انسانی دانشگاه تبریز.
ورنو، روژه؛ وال، ژان(1372)، نگاهی به پدیدارشناسی معاصر و  فلسفه‌های هستبودن، ترجمه یحیی مهدوی، تهران، خوارزمی.
 
 Cahalan, John C.(1995), "The Problem of Thing and Object in Maritain", The Thomist: A Speculative Quarterly Review, Volume 59, Number 1, P.21-46. 
Delfino, Robert A.(2002), Mystical Theology in Aquinas and Maritain, in Douglas A. Ollivant,  Jacques Maritain and the Many Ways of Knowing (p.253-268), Washington D.C., CUA Press.
Sartre, Jean Paul(2007), Existentialism is Humanism, London, Yale University Press.
Maritain, Jacques(1945), A Preface to Metaphysics, London, Sheed and Ward.
ـــــــــــــــــــ(2015), Existence and Existent, New York, Paulist Press.
ـــــــــــــــــــ(1995), The Degrees of Knowledge, Notre Dame,  University of Notre Dame Press.
ـــــــــــــــــــ(1952), The range of reason. New York: Scribner.
ـــــــــــــــــــ(1929), Three reformers Luther-Descartes-Rousseau, New York, Charles Scribner’s sons.