رهیافت‌های محمدبن‌زکریای رازی و ابن‌سینا در پیشگیری و درمان هیجان حزن و اندوه

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای مدرسی‌ معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران

2 دانشیار گروه معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران

3 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی

چکیده

انسان‌ها در زندگی خود با انواع هیجانات روبه‌رو هستند. این هیجانات به دو دستة مثبت و منفی تقسیم می‌شوند. در نوع دوم افراد برای خودداری و رهایی از آنها تلاش می­ کنند. هیجانات از منظرهای فلسفی و زیستی و روان‌شناسی بررسی می‌شوند. محمدبن‌زکریای رازی و ابن‌سینا از فیلسوفانی هستند که درباره هیجان حزن و اندوه بحث کرده‌اند. با مقایسه و گزارش آثار این دو درمی ­یابیم که محمدبن‌زکریای رازی با پیش‌گرفتن روش اخلاق فلسفی افلاطونی، هدفش را سلامت‌محوری قرار می ­دهد. رویکرد وی معطوف به جسم و روان است. حزن و غم از منظر وی مذموم و عدم اعتدال مزاج و پندارة ثبات داشته‌­­ها، عوامل ایجادی آن است. حفظ اعتدال مزاج، منفی‌انگاری دارایی­ و اصلاح نگرش ثبات داشته ­ها ازجمله روش­های درمانی مورد توجه رازی در کتاب­ طب روحانی است. ابن‌سینا نیز در مواجهه با حزن و اندوه با اتخاذ روش اخلاق فلسفی ارسطویی، رویکرد کمال‌محور را برمی­­ گزیند. وی در درمان غم و اندوه به امری فراتر از سلامت تن می­ اندیشد. شیخ‌الرئیس در درمان این عارض نفسانی، درمان­های روانی و معنوی را مؤثرترمی ­داند. از نظر وی افزون بر اصلاح انگارة ثبات داشته­ ها، زیارت و دعا عامل مهمی برای زدودن غم است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Views of Ibn Sina and Muhammad ibn Zakariyyā al-Rāzī on Prevention and Treatment of Grief and Sorrow Disorders

نویسندگان [English]

  • mousa soleimani 1
  • Syed Hussain Seyed Mousavi 2
  • fahimeh shariati 3
1 Ph,D student
2 Director of the Department of Islamic Studies, University of Mashhad
3 Faculty Member of Ferdowsi University of Mashha
چکیده [English]

Human beings experience every kind of emotion in their everyday lives. Traditionally, emotions are categorized as negative or positive. People, however, tend to escape, disengage from, or avoid the latter type. Emotions are studied from philosophical, biological, and psychological perspectives. On the other hand, al-Rāzī and Ibn Sina are two Muslim scholars who discussed the grief and sorrow disorders in their philosophy. Comparing their works reveals that al-Rāzī applies Plato's moral philosophy, therefore his main focus is on health and well-being. He considers both physical and psychological aspects.  In his view, grief and sorrow are unpleasant. Also, the lack of balance in humors and stability of thoughts are the direct causes of raising such strong emotions. Keeping the balance in humors, anti-negativity, and restoration of stability of thoughts are the treatments al-Rāzī suggests in Kitāb al-Ṭibb al-rūḥānī (Book of Spiritual Medicine). Inspired by Aristotle's moral philosophy, Ibn Sina follows the approach of perfectionism. Treating the disorder of grief and sorrow, he goes beyond bodily health issues and admits that moral and psychological treatments are more effective. Apart from the restoration of stability of thoughts and emotions, he is of the opinion that prayers and pilgrimage play a significant role in coping with grief and sorrow.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Muhammad ibn Zakariyyā al-Rāzī
  • Ibn Sina
  • Emotions
  • Grief
  • Sorrow
  • Treatment
  • Prevention

مراجع

ابن‌اثیر، مجدالدین(1399هـ). النهایه فی غریب الحدیث و الأثر.بیروت: المکتبه العلمیه.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله(1375). الاشارات و التنبیهات. شرح نصیرالدین طوسی. قم: البلاغه.
ــــــــــــــ(1392). الاشارات و التنبیهات. ترجمه و شرح حسن ملکشاهی. تهران: سروش.
ــــــــــــــ(1400هـ). رسائل ابن‌سینا، قم: بیدار.
ــــــــــــــ(1378). رساله فی ادویه القلبیه. ترجمه حسین رضوی برقعی: تهران: نشر نی.
ــــــــــــــ(1404هـ). الشفاء ـ الالهیات، قم: مکتبه آیه‌الله المرعشی النجفی.
ــــــــــــــ(1405هـ). الشفاء ـ المنطق. قم: مکتبه مرعشى نجفى‏.
ــــــــــــــ(1388). «فی ماهیه الحزن و اسبابه»، تحقیق محمدصالح حائری سمنانی. فصلنامه نورالصادق (فلسفه و عرفان). 2(10)، ص43ـ54.
ــــــــــــــ(2005م). القانون فی الطب‏، بیروت، دار احیاء التراث العربی.‏
ــــــــــــــ(1417هـ). النفس من کتاب الشفاء. تصحیح حسن حسن‌زاده آملی. قم: مکتب الاعلام الاسلامى.
ابن‌فارس، ابوالحسین احمد(1399). معجم مقائیس اللغه‌، بیروت: دار الفکر.
ابن‌منظور، محمدبن مکرم (1375). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
احمدپور، مهدی؛ اسلامی، محمد تقی؛ عالم زاده نوری، محمد(1385). کتابشناخت اخلاق اسلامى: گزارش تحلیلى میراث مکاتب اخلاق اسلامى. قم: دفتر تبلیغات اسلامى.
اذکائی، پرویز(1384). حکیم رازی. تهران: طرح نو.
اعرج خدایی، سید مصطفی؛ غفاری، فرزانه؛ عمادی، فاطمه؛ عمار تکار، الهام؛ علیجانیها، فاطمه؛ نور بالا، احمد علی؛ ناصری، محسن(1396). سبک زندگی سالم در پیشگیری و درمان افسردگی از دیدگاه طب سنتی ایران، فصلنامه تاریخ پزشکی. 9(30)، ص169ـ185.
بدوی، عبدالرحمن(1980م)، افلاطون فی الاسلام، بیروت: دارالاندلس.
توکلی کاخکی، ماندانا؛ غفاری، فرزانه؛ متوسلیان، ملیحه(1396). «واژه­های معادل افسردگی در طب سنتی». فصلنامه تاریخ پزشکی. 9(30)، ص115ـ137.
تقوایی زحمت‌کش، پروین(1392). «بررسی اندیشه­­های حفظ الصحی محمدبن‌زکریای رازی». مجله طب سنتی اسلام و ایران. 4(2). ص188ـ198
دهخدا، علی اکبر(1341). لغت‌نامه دهخدا،تهران: سازمان برنامه‌ریزی و مدیریت کشور.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد(1412هـ). مفردات الفاظ القرآن، بیروت: دارالقلم.
رازی، محمدبن‌زکریا(2005م). الرسائل الفلسفیه. تحقیق کرواس پل، دمشق: بدایات.
ــــــــــــــ(1371). السیره الفلسفیه. ترجمه عباس اقبال. تهران: انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
ــــــــــــــ(1381). الطب الروحانی. ترجمه پرویز اذکائی. تهران: اهل قلم.
ــــــــــــــ(1387). المنصوری فی الطب، ترجمه محمد ابراهیم ذاکر با کوشش حازم بکری صدیق. تهران: دانشگاه علوم پزشکی تهران.
________ (1388). المدخل الی صناعه الطب(ایساغوجی). تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.
ریو، جان مارشال(1388). انگیزش و هیجان. ترجمه یحیی سید محمدی. تهران: ویرایش.
حقیقت‌طلب، سکینه(1392). نظریه اخلاقی کندی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). تهران: دانشگاه تهران:  
سعیدی‌مهر، محمد(1395). «چرایی درد»، دو فصلنامه حکمت سینوی(مشکوه‌النور). 20(56)، ص5 ـ16.
سلیمانی دره‌باغی، فاطمه(1391). «جایگاه دعا و ذکر در جهان‌شناسی سینوی». دوفصلنامه حکمت سینوی(مشکوه النور). 16(48). ص5ـ19.
صلیبا، جمیل؛ صانعی دره‌بیدی، منوچهر(1366). فرهنگ فلسفی. تهران: حکمت.
طوسی، خواجه نصیرالدین(1413هـ). اخلاق ناصری. تهران: علمیه اسلامیه.
عمید، حسن(1389). فرهنگ فارسی عمید. تهران: راه رشد.
فراهیدی بصری، أبوعبدالرحمن خلیل(بی­تا). کتاب العین، بیروت: دار و مکتبه الهلال.
قراملکی، احد فرامرز(1391). نظریه اخلاقی محمدبن‌زکریای رازی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
ــــــــــــــ(1389). «نظریه انسان سالم در نظام اخلاقی رازی». انسان‌پژوهی دینی. 7(24). ص19ـ37.
کندی، یعقوب بن اسحاق(1418هـ). «رساله فی الحیله لدفع الأحزان»، رسائل فلسفیه، بیروت، دارالاندلس، ص6-32.
لاهیجی، عبدالرزاق(1425هـ). شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام، با کوشش اکبر اسدعلیزاده، قم: مؤسسه الإمام الصادق.
محقق، مهدی(1383). مقدمه رساله جودیه، تألیف ابن­سینا، ترجمه مهدی محقق، همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
  ــــــــــــــ (1378). فیلسوف ری محمدبن‌زکریای رازی. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
مسکویه، احمدبن‌محمد(1426هـ). تهذیب الأخلاق و تطهیر الأعراق‏، با کوشش عماد هلالى، قم: طلیعه النور.
مصدق، محمود؛ شریعت‌پناهی، نیما؛ مینایی، محمدباقر؛ احمدیان عطاری، محمد مهدی(1391). «مروری بر هیجانات در طب سنتی ایران». مجله طب سنتی اسلام و ایران. 3(2). ص155 ـ161. 
ملکیان، مصطفی(1383). «درد از کجا؟ رنج از کجا؟ سخنی در باب خاستگاه درد و رنج‌های بشری». مجله هفت آسمان، 6(24)، ص51ـ72.
موکیلی، الکس؛ دانتزر، روبرت(1384). انگیزش و هیجان.ترجمه حمزه گنجی و علی پیکانی. تهران: ساوالان.
حکمت سینوی (مشکوه النور)
دوره 24، شماره 63
فروردین 1399
صفحه 111-132

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار