تحقیقی در نقش تصور و تصدیق در شکل گیری دو گونه جهان اخلاقی نزد ابن ‏سینا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه فلسفه دانشگاه تبریز، تبریز، آذربایجان شرقی، ایران

2 دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه تبریز، آذربایجان شرقی، ایران

چکیده

نزد بوعلی سنخ تصورات ذهنی ما است که به تصدیق ماهیت جهان آنگونه که آن را می ‏شناسیم، منجر می ‏شود. ابن‏ سینا در فلسفۀ خود با دو سنخ تصور روبه‌رو است: تصوری که منبع آن ادراک معقولات است و تصوری که منبع آن تمام سطوح ادراکی انسان غیر از قوۀ عاقله است. این دو سنخ تصور نیز به ساخت دوگونه جهان در ذهن مخاطبان بوعلی منجر می‏شود: جهانی معقول و جهانی مخیل. انسان بر اساس شناخت خود از عالم در آن به عمل می ‏پردازد. عمل ناشی از شناخت معقول عالم، عقلانی است و جهانی اخلاقی را برای ما به وجود می‌آورد؛ اما عمل ناشی از شناخت غیرعقلانی عالم، جهانی غیراخلاقی را برای مخاطبان بوعلی به وجود می‏ آورد. پس از بیان نحوۀ ایجاد این دو عالم اخلاقی و غیراخلاقی در برابر مخاطبان بوعلی، مشخص می ‏شود که شکل ‏گیری جهان اخلاقی در نظر انسان بسته به میزان معرفت او از عالم است. حضور انواع تصورات در ذهن و نیز نحوۀ صورت‏ بندی آنها بسته به میزان معرفت افراد متفاوت است و منجر به شکل ‏گیری دو گونه جهان اخلاقی و غیر اخلاقی در  افراد مختلف خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A study of the role of conception and assent in forming two kinds of moral world in Avicenna''''s philosophy

نویسندگان [English]

  • Morteza Shajjari 1
  • Mohammadhani Jafarian 2
1 Professor, Department of Philosophy, University of Tabriz, Iran
2 PhD student of Philosophy, University of Tabriz, Iran
چکیده [English]

In Avicenna''s philosophy, it is the type of our conceptions that leads to the assent of the nature of the world as we know. In his philosophy, Avicenna encounters with two types of conceptions: those whose source is cognition of intelligibles, and those whose sources are all the levels of cognition other than the intellectual one. These two types of conception lead to the construction of two types of worlds: rational and imaginative world. Man acts in the world based on his cognition of it. The action based on rational cognition of the world is rational and forms a moral world for us, but the action based on irrational cognition of the world forms an immoral world for Avicenna''s audience. This article wants to explain how these two moral and immoral worlds are formed in front of Avicenna''s audience, and shows that their formation for man depends on his cognition of the world. Depending on the level of cognition, the presence of different types of conception and how they are formed is different and leads to the formation of two types of moral and immoral world in different people.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna
  • conception
  • assent
  • cognition
  • moral world
  • immoral world

مراجع

ابن­سینا، حسین ابن عبدالله(1396). الإشارات و التنبیهات، تحقیق مجتبی زارعی، قم: بوستان کتاب، چاپ چهارم.
ـــــــــــــ(1387الف). «اقسام الحکمه»، جاودان خرد، تحقیق و تصحیح محسن کدیور، 5(1)، ص35ـ137.
ــــــــــــــ(1394). الالهیات من کتاب الشفاء، تحقیق آیه‌الله حسن حسن‌زاده الآملی، قم: بوستان کتاب، چاپ پنجم.
ــــــــــــــ(1404هـ). التعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی‌.
ـــــــــــــ(1383الف). رساله در حقیقت و کیفیت سلسلۀ موجودات و تسلسل اسباب و مسببات، مقدمه و حواشی و تصحیح موسی عمید، همدان: دانشگاه بوعلی‏سینا، چاپ دوم.
ــــــــــــــ(1389). «رساله الطیر»، ابن‏سینا و تمثیل عرفانی، ترجمۀ شیخ شهاب‌الدین سهروردی، تهران: سوفیا، چاپ دوم.
ــــــــــــــ(1433هـ). الشفاء(البرهان)، تحقیق أبوالعلا عفیفی، قم: منشورات مکتبه آیه‌الله العظمی المرعشی النجفی، الطبعه الثانیه.
ــــــــــــــ(1405هـ). الشفاء(المدخل). تصدیر طاها حسین باشا، قم: منشورات مکتبه آیه‌الله العظمی المرعشی النجفی، الطبعه الثانیه.
ــــــــــــــ(1383ب). منطق دانشنامه علائی(مقدمه و حواشی و تصحیح محمد معین و سیدمحمد مشکوه)، همدان: دانشگاه بوعلی‏سینا، چاپ دوم/
ــــــــــــــ(1387ب). النجاه من الغرق فی بحر الضلالات(ویرایش و دیباچه محمدتقی دانش‌پژوه)، تهران: دانشگاه تهران، چاپ سوم.
ــــــــــــــ(1375)، النفس من کتاب الشفاء، تحقیق آیه‌الله حسن‌زاده الاملی، قم: مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الإسلامی، چاپ نخست.
ارسطو(1389)، مابعدالطبیعه، ترجمۀ شرف‌الدین خراسانی، تهران: حکمت، چاپ پنجم.
افلاطون(1380)، مجموعه آثار افلاطون، ترجمۀ محمد حسن لطفی، تهران: خوارزمی، چاپ سوم.
ایلخانی، محمد و مزدک رجبی(1386)، «وجودشناسی و معرفت‏شناسی عقل نزد پروکلوس»، آینۀ معرفت، 7(3)، ص67ـ84.
ایلخانی، محمد(1393)، «موضوع مابعدالطبیعه؛ ارسطو، ابن‏سینا و توماس آکوئینی»، شناخت، 7(70)، ص33ـ68.
پرایس، اِی. دبلیو(1392)، «افلاطون: اخلاق و سیاست»، تاریخ فلسفۀ غرب از آغاز تا افلاطون، ترجمۀ حسن فتحی، تهران: حکمت، و مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، چاپ نخست.
جعفریان، محمدهانی و میر­سعید موسوی­کریمی(1395)، «پژوهشی دربارۀ ماهیت گزاره­های زبان اخلاق سینوی: بدیهی یا مشهوره؟»،  اخلاق وحیانی، سال چهارم، 2(10)، ص29ـ45.
جوادی، محسن(1391)، «واقعگرایی اخلاقی ابن‏سینا»، حکمت عملی شیخ‌الرئیس، همدان: بنیاد علمی و فرهنگی بوعلی‏سینا، چاپ نخست.
خوانساری، محمد(1382)، «مقولات ارسطویی»، خردنامۀ صدرا، 9(31)، ص5 ـ 18.
رجبی، مزدک(1388)، «جهان‏شناسی فلسفی تا دورۀ یونانی مابی و تفسیر تیمائوس»، شناخت، 2(1/61)، ص59 ـ76.
سعادت مصطفوی، سید حسن(1394). شرح الهیات شفا (مقالۀ اول و دوم)، تهران: دانشگاه امام صادق(ع)، چاپ نخست.
فرفوریوس(1383). ایساغوجی، ترجمۀ محمد خوانساری، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ نخست.
کاپلستون، فردریک(1368). تاریخ فلسفه، یونان و روم(ترجمۀ سید جلال‌الدین مجتبوی)، تهران: علمی ـ فرهنگی.
نصیرالدین طوسی(1376). اساس الاقتباس، تصحیح مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران، چاپ پنجم.
هاینمن، رابرت(1392). «افلاطون: مابعدالطبیعه و معرفت‏شناسی»، تاریخ فلسفۀ غرب از آغاز تا افلاطون، ترجمۀ حسن فتحی، تهران: حکمت، و مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، چاپ نخست.
 
 Irwin, Terence(2007), The Development of Ethics (Volume I, From Socrates to the Reformation), New York & Oxford, Oxford University Press.
حکمت سینوی (مشکوه النور)
دوره 24، شماره 63
فروردین 1399
صفحه 173-190

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار