بررسی اشکالات ابن سینا بر بی کران گروی درباره ساختار توجیه

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

از بحث­های مهم معرفت­ شناسی بحث از ساختار توجیه است. در این مسئله رهیافت­ های گوناگونی وجود دارد که بی­کران­ گروی یکی از آنها است. این رهیافت از زمان ارسطو شناخته شده و همواره از طرف فیلسوفان مردود اعلام ­شده است. ابن­ سینا نیز به‌گونه ­ای متفاوت با ارسطو، با این رهیافت به مقابله بر­خاسته است. این اشکالات ابن‌سینا بر بی‌کران‌گروی، با رویکردی تحلیلی ـ انتقادی تبیین و نقد شده است. ابن­سینا سه اشکال عمده بر این رهیافت وارد می ­کند: اول، بی­کران­ گروی مستلزم این است که معرفتی حاصل نشود؛ دوم، لازمۀ بی­کران­ گروی این است که بعضِ محصور مثل کل حاصر باشد که محال است؛ سوم، لازمۀ بی­کران­ گروی این است که بعضی از مبادی برهان غیرمعلوم باشد. اما استدلال‌های ابن ­سینا بر سه پیش­ فرض استوار است که خود محل نزاع­ اند: اول، توجیه از مفاهیم دارای مراتب نیست و متواطی است؛ دوم، استدلال منتقل­ کنندۀ توجیه است، نه ایجادکنندۀ آن؛ سوم، تسلسل استدلال‌های ما در صورتی به معرفت می‌انجامد که اجزای آن مترتّب بر یکدیگر باشند، اجتماع در وجود داشته، و دارای فعلیت باشند. افزون بر این، استدلال دوم وی جدای از این پیش‌فرض­ها همچنان مخدوش است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Survey of Avicenna's Objections to Infinitism about the Structure of Justification

نویسندگان [English]

  • Morteza Motavalli 1
  • Mahdi Azimi 2
1 PhD student, Islamic Philosophy and Theology, University of Tehran
2 Assistant professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The structure of justification is one of the important subjects of epistemology. There are various views, on this problem, in which infinitism is one of them. This view was known since Aristotle's time and was declined by philosophers constantly. Avicenna, too, opposes the view, although different from Aristotle. In this inquiry, we, with an analytical-critical approach, explain and criticize Avicenna's objections to infinitism and indicate that his arguments do not reach an end. Avicenna poses three main objections: first, infinitism implicates that no knowledge is obtained; second, its requisite is that the restricted some stands equal to restricting whole, which is impossible; third, its requisite is that some principles of demonstration be unknown. But Avicenna's arguments are based on three presuppositions which are at stake: first, justification is of concepts that have not degrees, rather it is univocal; second, arguments are transferor of justification and not a generator of it; third, if the regress of our arguments is to come about knowledge, its components must be disciplined one after another and be gathered in existence and be actual. In addition, his second argument apart from these presuppositions is still corrupted.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The structure of justification
  • Infinitism
  • Regress
  • Degrees of justification
  • Argument

مراجع

ابن­سینا، حسین‌بن‌عبدالله(1404هـ الف). الشفاء المنطق الإلهیات(تحقیق ابوالعلا عفیفی، تصدیر و مراجعه ابراهیم مدکور)، قم: منشورات مکتبه آیت‌الله العظمی المرعشی النجفی.
ــــــــــــــ(1404هـ ب). الشفاء المنطق البرهان(تحقیق ابوالعلا عفیفی، تصدیر و مراجعه ابراهیم مدکور)، قم: منشورات مکتبه آیت‌الله العظمی المرعشی النجفی.
ـــــــــــــــ(1404هـ ج). الشفاء المنطق القیاس(تحقیق ابوالعلا عفیفی، تصدیر و مراجعه ابراهیم مدکور)، قم: منشورات مکتبه آیت‌الله العظمی المرعشی النجفی.
ـــــــــــــــ(بی­تا). الموجز فی المنطق، نسخه خطی دانشگاه تهران: ش: 22/1190-ف، 20 برگ (108-88).
استیوارت، ایان و دیوید تال(1371). مبانی ریاضیات(ترجمه محمد مهدی ابراهیمی)، تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ سوم.
بدوی، عبدالرحمن(1980م). منطق ارسطو، بیروت/کویت: دارالقلم/وکاله المطبوعات، الطبعه الاولی.
تهاونی، محمدعلی(1996م). موسوعه کشاف إصطلاحات الفنون و العلوم، تحقیق علی دحروج،  لبنان، مکتبه لبنان ناشرون، الطبعه الأولی.
جرجانی، السید­ الشریف علی‌بن‌محمد(1370). کتاب ­التعریفات، تهران: ناصر خسرو، چاپ چهارم.
خادمی، حمیدرضا و سیدحسن حسینی(1393). «امکان معرفت از دیدگاه ابن­سینا»، آینه معرفت، 14(38)، ص1ـ22.
دیرباز، عسگر و محمود صیدی(1393). «بازبینی شروط و براهین استحاله تسلسل»، پژوهش­های فلسفی کلامی، 15(60)، ص7ـ22.
شمس، منصور(1397). آشنایی با معرفت­شناسی، ویراست سوم، تهران: انتشارات هرمس، چاپ نخست.
طباطبایی، محمدحسین(1415هـ). نهایه الحکمه، قم: مؤسسه النشر الإسلامی، الطبعه الحادیه عشره
قوام­صفری، مهدی(1381). «بیرون­شد ابن­سینا از شک­گرایی»، ذهن، 3(12-11)، ص63ـ82.
ـــــــــــــــ(1380). «معرفت یقینی از دیدگاه ابن­سینا»، فصلنامه ذهن، 2(8)، ص81ـ130.
لکهنوی، محمد عبدالحی(بی­تا). الکلام المتین فی تحریر البراهین، چاپ سنگی،مطبع المصطفائی.
محمدزاده، رضا(1387). «مبناگروی سینوی»، حکمت سینوی، 12(40)، ص25ـ50.
ملاصدرا(1383). الحکمه ‌المتعالیه فی الأسفار الأربعه، تحقیق غلامرضا اعوانی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ نخست.
موزر، پل(1392). معرفت­شناسی در تاریخ فلسفه راتلج، ترجمه یاسر خوشنویس، تهران: انتشارات حکمت، چاپ نخست.
ـــــــــــــــ و دیگران(1387). درآمدی موضوعی بر معرفت­شناسی معاصر، ترجمه رحمت الله رضایی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ دوم.
مصباح یزدی، محمدتقی(1384). شرح برهان شفا، تحقیق و نگارش محسن غرویان، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی. چاپ نخست.
میرک بخاری، محمدبن‌مبارک(1353). حکمه ‌العین و شرحه، تصحیح جعفر زاهدی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی.
 
Aikin, Scott F.(2011). Epistemology and the Regress Problem, New York, Routledge, First Published.
Alston, William P.(1985). “Concepts of Epistemic Justification”, The Monist, vol. 68, No. 1, January, P. 57-89.
Aristotle(1995). The complete works of Aristotle, Edited by Jonathan Barnes, New Jersey, Princeton University Press, Sixth Printing
Audi, Robert(1993). The Structure of Justification, First Published, United States of America: Cambridge University Press.
Turri, John & Peter D. Klein(2014). Ad Infinitum: New Essays on Epistemological Infinitism, First Edition, United Kingdom, Oxford University Press.
حکمت سینوی (مشکوه النور)
دوره 24، شماره 63
فروردین 1399
صفحه 21-32

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار