بررسی تطبیقی آراء شیخ‌الرئیس و شیخ اشراق درباره چیستی لذت

نوع مقاله : علمی- مروری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی و مربی پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات

2 استاد گروه معارف اسلامی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

3 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

چکیده

ابوعلی‌سینا و شهاب‌الدین سهروردی دربارة موضوع لذت در آثار مختلف خود مباحث و اطلاعات پراکنده‌ای بیان کرده‌اند. یکی از آن مباحث، دیدگاه‌های این دو اندیشمند در خصوص چیستی لذت است. مسئلة این نوشتار بررسی تطبیقی چیستی لذت از منظر رؤسای دو مکتب مشاء و اشراق با توجه به مبانی معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی آنان است. مسئله لذت‌بخش کوچکی از شبکة معرفتیِ دو نظام مشاء و اشراق است که بررسی آن با توجه به برخی از اضلاع دیگر شبکه، همچون مبانی، ما را به فهم بهتر و درک عمیق‌تر آن نائل می‌کند. از پیامدهای این بررسی درک علت تفاوت‌گذاری تعریف لذت بین باری‌تعالی و انسان از سوی ابن‌سینا و عدم این تفاوت از سوی سهروردی، به جهت تفاوت دیدگاه در مورد هستی و چیستی ادراک در دو نظام است. از دیگر پیامدها این است که اگرچه واژه‎های «ادراک» و «ملائم» در تعاریف هماهنگ و تکراری است، اما تبیینی که از آنها در هر نظام آورده می‎شود با توجه به تفاوت‎های معرفت‎شناسانه و هستی‎شناسانة دو مکتب، ما را به درک گوناگون از لذت می‎رساند. اهم این تفاوت‎ها عبارت‎اند از: تأکید بر علم حصولی در شناخت از یک‎سو و مبنا بودن «وجود» در هستی از سوی دیگر در فلسفة مشاء و در مقابل بنا نهادن اساس علم بر علم حضوری از یک‎سو و مبنا بودن «نور» در هستی از سوی دیگر در فلسفة اشراق.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating pleasure quiddity through components and the position of its design in the Avicenna philosophy

نویسندگان [English]

  • Hoorieh Shojaee Baghini 1
  • Einollah khademi 2
  • Abdolah salavati 3
1 culture, art and communication Research institute
2 Shahid Rajaee University
3 Shahid Rajaee University
چکیده [English]

In various works of Ibn Sina, there are a number of scattered topics about the subject of pleasure. One of those topics is the definition of pleasure that needs to be thoroughly reviewed in order to achieve a coherent vision. In this paper, we will explore two ways to explore pleasure quiddity: One is through the classification of the six definitions based on the discussion of which each definition is expressed under it; another by examining the terms used in the definitions. These two methods bring us closer to the better understanding of Avicenna's vision. The first way leads us to the conclusion that the structure of definitions differs according to its subject. With regard to various structures, Ibn Sina has introduced various definitions for various purposes. However, we conclude from the second method that Ibn Sina's view of pleasure is a unitary and coherent viewpoint, because with the use of components such as "perception" and "proper" that constitute the core of all definitions, all the definitions They have a lexical and conceptual harmony

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pleasure
  • sensual pleasure
  • divine pleasure
  • perception
  • proper
  • good
  • perfection

مراجع

 ابن‌سینا، حسین بن عبدالله(1375). الإشارات و التنبیهات، قم‏: نشر البلاغه.
ــــــــــــــ(1382). الاضحویه فى المعاد(تحقیق حسن عاصى)، تهران: شمس تبریزى.
ــــــــــــــ(1383الف). الهیات دانشنامه علائى(تصحیح محمد معین)، همدان: دانشگاه بوعلى سینا.
ــــــــــــــ(1391). التعلیقات(تحقیق و تصحیح سیدحسین موسویان)، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
ــــــــــــــ(1404الف). رساله فی الأدویه القلبیه(جزء الثالث من مؤلفات ابن‏سینا الطبیه)، بی‎جا، بی‎نا.
ــــــــــــــ(1383ب). رساله نفس(تصحیح موسى عمید)، همدان: دانشگاه بوعلى سینا.
ــــــــــــــ (1404ب). الشفاء(الالهیات)(تصحیح سعید زاید)، قم‏: مکتبه آیه الله المرعشى.
ــــــــــــــ(1404ج). الشفاء(الطبیعیات)(تصحیح سعید زاید)، قم‏: مکتبه آیه الله المرعشى.
ــــــــــــــ(1363). المبدأ و المعاد(به کوشش عبداللّه نورانى)، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامى‏ دانشگاه مک‏گیل‏ با همکارى‏ دانشگاه تهران‏.
ــــــــــــــ(1379). النجاه من الغرق فى بحر الضلالات(تصحیح محمدتقی دانش‎پژوه)، تهران: دانشگاه تهران.
امین‌رضوی، مهدی(1377). سهروردی و مکتب اشراق(مترجم مجدالدین کیوانی)، تهران: نشر مرکز.
خادمی، عین‎الله(1389). «جستاری دربارة چیستی لذت از منظر ابن‌سینا»، فلسفه و کلام اسلامی، 43(1)، ص29ـ50.
ــــــــــــــ(بهار 1392). «چیستی و انواع لذت از منظر سهروردی»، پژوهش‎های فلسفی کلامی، ص75ـ98.
ــــــــــــــ(1386). «رازستانی و رمزگشایی اختلاف دیدگاه‌های شیخ‎الرئیس دربارۀ نظام فیض»، فصلنامۀ اندیشۀ دینی دانشگاه شیراز، ص67ـ90.
ــــــــــــــ و مرتضی حامدی(پاییز 1390). «لذت و الم اخروی در فلسفة سینوی»، آینه معرفت، 11(3)، ص8ـ30.
ذبیحی، محمد(1392)، داوری‎ها، شناخت‎شناسی و نظام نوری در فلسفه اشراق، تهران: سمت.
ــــــــــــــ(1383)، «وجود در فلسفه ابن سینا»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان, 2(39)، ص87ـ116.
سلیمانی، فاطمه(1389). «لذت و الم از نگاه ابن‌سینا»، دو فصلنامه علمی ـ پژوهشی حکمت سینوی (مشکوه النور)، 14(44)، ص5ـ23.
سهروردی، شهاب‌الدین(1393). الحکمه الاشراقیه المجموعه الکامله لمصنفات شهاب‎الدین یحیی السهروردی، تصحیح و مقدمه محمد ملکی‌(جلال‌الدین)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و قم، انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب.
ــــــــــــــ(1373). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و مقدمه سیدحسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ج3.
ــــــــــــــ(1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و مقدمه هانرى کربن و سید حسین نصر و نجفقلى حبیبى،‏ تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.‏
شجاعی‌باغینی، حوریه و ‌عین‌الله خادمی و امیرحسین منصوری‌نوری(زمستان 1397). «بررسی مواجهه ابن‌سینا با آراء پیشینیان در باب چیستی لذت»، تاریخ فلسفه، 9(3)، ص123ـ147.
طوسى، خواجه نصیرالدین(1375). شرح الإشارات و التنبیهات للمحقق الطوسى، قم‏: نشر البلاغه.
نوربخش، سیماسادات(1388). «مبانی معرفت‌شناسی حکمت اشراق سهروردی»، حکمت و فلسفه، 5(1)، ص31ـ47.
حکمت سینوی (مشکوه النور)
دوره 24، شماره 63
فروردین 1399
صفحه 133-152

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار