تعامل قوۀ متصرفه با سایر قوای ادراکی از منظر ابن‌سینا و ملاصدرا

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان،

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه اصفهان

چکیده

در این پژوهش دیدگاه‌ ابن‌سینا و ملاصدرا درزمینۀ تعامل قوۀ متصرفه با سایر قوای ادراکی انسان بررسی و در سه محور با یکدیگر مقایسه شده است: یک) تعامل قوۀ متصرفه با قوای ظاهر، دو) تعامل قوۀ متصرفه با قوای باطن، سه) تعامل قوۀ متصرفه با قوۀ عاقله. هر دو فیلسوف قائل به دخالت مستقیم قوۀ متصرفه در امر خواب و رؤیا هستند و نقش این قوه را برای انسان‌های خاص، رقم‌زدن نوعی وحی و الهام می­دانند. هم­چنین اتفاق‌نظر دارند که تعامل متصرفه با قوای ظاهر، باطن و عاقله موجب تسهیل برخی افعال مانند انتزاع طبایع نوعی، یافتن صور مفقودۀ حافظه و خیال، تأثیرگذاری بر حکم عقل عملی و نیز ایجاد زمینه برای رؤیای صادقه می­شود. علاوه بر این معتقدند به‌منظور بهبود عملکرد قوۀ متصرفه و درنتیجه، تعامل اثربخش­تر آن، از راهکارهایی مانند تقویت قوه عاقله، راست‌گفتاری و سلامت اخلاقی می­توان بهره برد. به‌رغم برخی شباهت‌ها، اختلافاتی نیز میان دیدگاه‌های ابن‌سینا و ملاصدرا وجود دارد، ازجمله این­که ملاصدرا برخلاف ابن‌سینا، قوۀ متصرفه را مجرد (مثالی) می‌‌داند و درنتیجه، نظریه «حضور» را به‌جای نظریه «انطباع» می‌نشاند.
واژه های کلیدی: ابن سینا، ملاصدرا، قوه متصرفه، قوای ظاهر، قوای باطن ، قوه عاقله

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Avicenna and Mulla Sadra on the Interaction of Creative Faculty with Other Perceptual Faculties

نویسندگان [English]

  • Abdorreza Kooshki 1
  • Foruqossadat Rahimpoor 2
  • Jafar Shanazari 2
1 Ph.D. Student in Transcendent Philosophy, University Of Isfahan, Isfahan,Iran
2 Associate Professor, Islamic Philosophy and Theology Department, Faculty of Theology, University Of Isfahan, Isfahan, Iran
چکیده [English]

The current essay is a comparative study of the views of Avicenna and Mulla Sadra concerning the interaction of the Creative Faculty with other human perceptual faculties in three fields: i) interaction of creative faculty with external faculties, ii) interaction of creative faculty with internal faculties, iii) interaction of creative faculty with rational faculty. Both philosophers believe in the direct intervention of the creative faculty in the dreaming process and consider the role of this faculty for special humans to be like a type of revelation and inspiration. Moreover, they are unanimous that the interactions of creative faculty with external, internal and rational faculties facilitate some actions like an abstraction of generic natures, finding the lost forms of memory and imagination, influence on practical reason and also create the ground required for the veridical dream. They also believe that in order to improve the function of creative faculty and as a result, its better interaction; we can be benefitted from such solutions as strengthening the rational faculty, truthfulness and moral health. Despite some similarities, there are also some differences between the views of Avicenna and Mulla Sadra including the fact that Mulla Sadra contrary to Avicenna, considers creative faculty to be immaterial (ideal) and thus he replaces the theory of “presence” with the theory of “impression”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna
  • Mulla Sadra
  • Creative Faculty
  • External Faculties
  • Internal Faculties
  • Rational Faculty

مراجع

ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله(1392الف). الإشارات و التنبیهات(تحقیق مجتبی الزارعی)، قم: بوستان کتاب، چاپ سوم.
ــــــــــــــ(1400هـ). رساله العشق(مندرج در رسائل ابن‌سینا)، قم: بیدار، چاپ نخست.
ــــــــــــــ(1434هـ). الشفاء(الإلهیات)، قم: ذوی القربی، چاپ دوم.
ــــــــــــــ(1434هـ). الشفاء(الطبیعیات)، قم: ذوی القربی، چاپ دوم.
ــــــــــــــ(1393). قانون، ترجمه عبدالرحمن شرفکندی، تهران: سروش، چاپ شانزدهم.
ــــــــــــــ(1363). المبدأ و المعاد، به کوشش عبدالله نورانی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل شعبه تهران: چاپ نخست.
ــــــــــــــ(1387). النجاه من الغرق فی بحر الضلالات، تهران: دانشگاه تهران: چاپ سوم.
ــــــــــــــ(1392ب).النفس من کتاب الشفاء، تحقیق آیت الله حسن زاده آملی، قم: بوستان کتاب قم: چاپ چهارم.
ارسطو(1369). درباره نفس،ترجمه و تحشیه علیمراد داوودی، تهران: انتشارات حکمت، چاپ سوم.
حسن‌زاده آملی، حسن(1371). عیون مسائلالنفس، تهران: امیرکبیر، چاپ نخست.
سهروردی، شهاب‌الدین(1388). مجموعه مصنفات، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ چهارم.
صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم(1430هـ). الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، قم: طلیعه النور، چاپ سوم.
ــــــــــــــ(1387). شرح الاصول من الکافی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ دوم
ــــــــــــــ(1391(، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ دوم.
ــــــــــــــ(1381). المبدأ و المعاد فی­الحکمه المتعالیه، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ نخست.
طوسی، نصیرالدین(1119هـ). الإشارات و التنبیهات مع شرح نصیرالدین طوسی، قاهره، دارالمعارف، چاپ سوم.
ــــــــــــــ(1391). شرح الاشارات و التنبیهات، قم: بوستان کتاب، چاپ سوم.
ــــــــــــــ(1375). شرح الاشارات و التنبیهات(مع المحاکمات)، قم: نشر البلاغه، چاپ نخست.
فارابی، محمدبن‌محمد(1371)، سیاسه المدنیه، ترجمه سید جعفر سجادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار