تحقیقی در ماهیت جهان اخلاقی نزد ابن‌‏سینا

نویسندگان

1 استاد گروه فلسفه دانشگاه تبریز، تبریز، آذربایجان شرقی، ایران

2 دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه تبریز، آذربایجان شرقی، ایران

چکیده

جهان اخلاقی نزد ابن‌‏سینا چیست و عمل انسان باید چگونه باشد تا به ساخت آن منتهی شود؟ از آنجا که جهان کثرت، معلول ارادۀ خداوند بوده و به واسطۀ سلسله مراتبی از عقول به وجود آمده است، ماهیتاً از سنخ عقل است. انسان نیز می‏ تواند به عنوان مجرای ارادۀ الهی در عالم عمل کرده و با ادراک معقول از عالم، صور معقولی را به آن اضافه کند. بنابراین، شرط عمل اخلاقی برای او شناخت معقول از عالم است و با این شناخت، رفتار او به ساخت جهانی عقلانی منتهی خواهد شد. اگر شناخت انسان از عالم از هر منبع معرفتی دیگری غیر از عقل حاصل شده باشد، جهان به خوبی شناخته نشده و قواعد عمل انسان در این عالم نیز به خوبی شناخته نخواهد شد. بنابراین، برای شناخت جهان اخلاقی ابن‌‏سینا ابتدا باید ماهیت عالم را شناخت و سپس، به ماهیت رفتار اخلاقی نزد انسان پی برد و در آخر ماهیت جهان اخلاقی او را به‌درستی تعریف کرد. بر این اساس، این تحقیق نیز از تلاش جهت شناخت ماهیت عالم آغاز می‌شود و با تحقیق دربارۀ منشأ رفتار اخلاقی برای انسان سعی می‏کند ماهیت جهانی را بشناسد که با اضافه‌شدن صور حاصل از رفتار‏های اخلاقی انسان به عالم شکل می‏گیرد.    

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Research on the Nature of Ethical World in Avicenna's Philosophy

نویسندگان [English]

  • Morteza Shajjari 1
  • Mohammad Hani Jafariyan 2
1 Professor, Department of Philosophy, University of Tabriz, Iran
2 PhD student of Philosophy, University of Tabriz, Iran
چکیده [English]

What is the ethical world in Avicenna's philosophy and how should man's action be to lead to its construction? The nature of the world of plurality is intellectual because it has been caused by God's will through a hierarchy of intellects. Man can also function as the channel of God's will and add rational forms to the world knowing it rationally. Therefore, the condition of moral action for him is rational knowledge of the world, which will lead to the construction of a rational world. If man's knowledge of the world is derived from any epistemological source other than reason, the world and the rules of human action in it are not known properly. Thus, in order to understand Avicenna's ethical world, we should first understand the nature of the world, and then the nature of man's ethical action in it, and finally, define the nature of the ethical world correctly. Accordingly, this research begins with an attempt to understand the nature of the world, and researching the origin of man's moral behavior, seeks to understand the nature of the world constructed by the addition of the forms caused by man's moral behavior.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna
  • Ethical world
  • Nature of the world
  • Nature of behavior
  • Reason
ابن­سینا، حسین‌بن‌عبدالله(1396). الإشارات و التنبیهات. (تحقیق مجتبی زارعی). چاپ چهارم. قم: بوستان کتاب.
ــــــــــــــ(1383الف). الهیات دانشنامۀ علائی. (با مقدمه و حواشی و تصحیح دکتر محمد معین و سید محمد مشکوه). چاپ دوم. همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
ــــــــــــــ (1394). الالهیات من کتاب الشفاء. (تحقیق آیه‌الله حسن حسن‌زاده الآملی). چاپ پنجم. قم: بوستان کتاب.
ــــــــــــــ(1404هـ)، التعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، قم، مکتب الاعلام الاسلامی
ــــــــــــــ(1391الف)، «حدود»، مجموعه رسائل شیخ الرئیس ابن‏سینا، ترجمۀ محمد مهدی فولادوند،چاپ دوم،قم، آیت اشراق
ــــــــــــــ(1391ب)، رسالۀ عشق (مجموعه رسائل شیخالرئیس ابن‏سینا)، ترجمۀ ضیاء‌الدین دری. چاپ دوم. قم: آیت اشراق.
ــــــــــــــ(1405هـ). الشفاء(سماع طبیعی)، تحقیق سعید زاید. قم: منشورات مکتبه آیه‌الله العظمی المرعشی النجفی.
ــــــــــــــ(1433هـ). الشفاء(المدخل). تصدیر الدکتور طه حسین باشا. قم: منشورات مکتبه آیه‌الله العظمی المرعشی النجفی.
ــــــــــــــ(1383ب). طبیعیات دانشنامۀ علائی. (با مقدمه و حواشی و تصحیح دکتر محمد معین). چاپ دوم. همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
ــــــــــــــ(1980م)، عیون الحکمه، حققه و قدم له عبدالرحمن بدوی. الطبعة الثانی. بیروت: دارالقلم و الکویت. وکاله المطبوعات.
ــــــــــــــ(1363). المبدأ و المعاد. (به اهتمام عبدالله نورانی). چاپ نخست. تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل شعبۀ تهران.
ــــــــــــــ(1387). النجاه من الغرق فی بحر الضلالات. (با ویرایش و دیباچۀ محمد تقی دانش‌پژوه). چاپ سوم. تهران: دانشگاه تهران.
ــــــــــــــ(1375). النفس من کتاب الشفاء. (تحقیق آیت‌الله حسن‌زاده الاملی). چاپ نخست. قم: مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی.
سعادت مصطفوی، سید حسن(1393). الهیات نجات، دروس آیتالله سید حسن سعادت مصطفوی(جلد اول). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
ــــــــــــــ(1394). شرح الهیات شفا(مقالۀ اول و دوم). چاپ نخست. تهران: دانشگاه امام صادق7.
فارابی(1389). السیاسه المدنیه. (ترجمه و شرح حسن ملکشاهی). چاپ نخست. تهران: سروش.
ــــــــــــــ(1388). فصول منتزعه. (ترجمه و شرح حسن ملکشاهی). چاپ دوم. تهران: سروش.
قوام صفری، مهدی(1394). نظریۀ صورت در فلسفۀ ارسطو. چاپ سوم. تهران: حکمت.