صور تعالی خدا در فلسفه سینوی

نویسنده

دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران

چکیده

آنچه در نگاه اولیه به آثار ابن ­سینا مشاهده می­ شود، تعالی وجودی است. ابن‌ سینا خدا را تمام و فوق تمام می­داند؛ به این معنا که خداوند همه کمالات را دارد و هر وجودی که در عالَم هست، از او افاضه شده است. پرسش اصلی جستار حاضر آن است که بر اساس فلسفه سینوی چه صوری از تعالی خدا را می‌توان ارائه داد؟در این پژوهش صور متنوعی از تعالی خدا عرضه شده است؛ ازجمله: تعالی وجودی (با دو گونۀ آن: تعالی صرف، تعالی سنخی)، تعالی شأنی، تعالی معرفتی، تعالی زبانی و تعالی منطقی؛ غالباً کثرت‌‌انگاری­ و تقابل با وحدت شخصی وجود را یکی از مشخصات جوهری فلسفه سینوی می ­دانند، اما استفاده ابن‏ سینا از تمثیل آفتاب در تبیین نحوه وجود ممکنات و نیز به­ کارگیری تعبیر ظهور برای ماسوی الله، این امکان را فراهم می­ کند تا از استنباط تعالی شأنی خدا در حکمت سینوی سخن گفت.  محدود بودنِ شناختِ آدمی به خواصّ و لوازم همه پدیده­ ها، حد و برهان نداشتن خدا و ارائه برهان عقلانی بر عدم توانایی شناخت ذات الهی، نشانه­های تعالی معرفتی خداوند در حکمت سینوی است. لازمه تعالی معرفتی تعالی زبانی است؛ ازاین‌رو ابن­سینا معتقد است که بیان هویت مطلق و ذات حقیقت او به هیچ زبان و تعبیری ممکن نیست. واجب‌الوجود با هیچ‌یک از امور، در معنای جنسى یا نوعى، شرکت ندارد و بدین‌سان نیازی ندارد که از آنها به معنای فصلى یا عرضى، جدا باشد، بلکه به‌خودی‌خود، جدا و متمایز است و به این معنا می ­توان تعالی منطقی را در فلسفه سینوی مطرح کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Forms of God's Transcendence in the Philosophy of Ibn Sina

نویسنده [English]

  • Shahnaz Shayanfar
Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Al-Zahra University
چکیده [English]

According to the Ibn Sina's thoughts, there are subtleties and inner possibilities by which one would infer the various forms of God's transcendence. The main question of the present inquiry is what forms of God's transcendence would be presented based on the philosophy of Ibn Sina? In his philosophy, God's transcendence is usually analyzed and defined in the central concept of the contradiction of existences, but in this research, various forms of God's transcendence have been presented which include: non-associational existential transcendence, classical associational transcendence, individual transcendence, epistemological transcendence, logical transcendence, and lingual transcendence. The metaphysical distinction of existence and nature is the foundation of a fourfold distinction, which Ibn Sina offers in terms of existential transcendence. These fourfold distinctions are as follows: the difference between the essence in God and the essence in the possible existents, the difference between God's identity and the identity of the possible existents, the difference of God's unity with the unity of possible existents, the difference of God's attributes with traits of possible existents. According to each one, conceptual graduate unity of existence and Non-conceptual graduate unity of existence, which can be deduced from the philosophy of Avicenna, is possible to bring up for God non-associational existential transcendence and classical associational transcendence. Often contradiction of existence and confrontation with individual unity of existence is considered as one of the most interesting features of his philosophy. But the use of the allegory of the sun in explaining the way of existence of creatures as well as the use of the mystical interpretation of appearances for creatures by Ibn Sina makes it possible to speak of individual transcendence of God In his philosophy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • God
  • Transcendence
  • Existential transcendence
  • Epistemological transcendence
  • Logical transcendence
  • Lingual transcendence
  • Ibn Sina

مراجع

ابن سینا، حسین‌بن‌عبدالله(1375). الاشارات و التنبیهات. (شرح نصیرالدین طوسی). قم: نشر البلاغه.
ــــــــــــــ(1404هـ الف). التعلیقات. (تحقیق عبدالرحمن بدوی). بیروت: مکتبه الاعلام الاسلامی.
ــــــــــــــ(1400هـ الف). تفسیر سوره التوحید(کتاب مجموعه رسائل). قم: انتشارات بیدار.
­­­­ــــــــــــــ(1383الف). رساله در حقیقت و کیفیت سلسله موجودات و تسلسل اسباب و مسببات. (تصحیح موسی عمید). همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
ــــــــــــــ(1400هـ ب). الرساله العرشیه فی توحیده تعالی و صفاته(کتاب مجموعه رسائل). قم: انتشارات بیدار.
ــــــــــــــ(1383ب). دانشنامه علائی(الاهیات). (تصحیح محمد معین). همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
ــــــــــــــ(1404هـ ب).، الشفاء (الاهیات). (تصحیح سعید زاید). قم: مکتبه آیت‌الله مرعشی.
ــــــــــــــ(1980م). عیون الحکمه.تحقیق عبدالرحمن بدوى. بیروت: دارالقلم.
ــــــــــــــ(1371). المباحثات. (توضیح مقدمه و تحقیق محسن بیدار­فر). قم: انتشارات بیدار.
ــــــــــــــ(1363). المبدأ و المعاد. (به اهتمام عبداله نورانی). تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی
ابن‌منظور(1412هـ). لسان العرب، بیروت، دار احیاء التراث العربی
اوئن، اچ. پی.(1380). دیدگاه‏هایی درباره خدا. (ترجمه حمید بخشنده). قم: انتشارات اشراق.
تفتازانی(ملا)، عبداله(1363). الحاشیه علی تهذیب المنطق. قم: مؤسسه نشر الاسلامی التابعه لجماعه المدرسین.
شایان‌فر، شهناز(1393). تعالی و حلول در فلسفه ملاصدرا و اسپینوزا. تهران: انتشارات حکمت.
شیرازی، قطب‌الدین(1383). شرح حکمه الاشراق. (به اهتمام عبداله نورانی و مهدی محقق). تهران: انتشارات انجمن آثار مفاخر فرهنگی.
صدرالدین شیرازی. محمدبنابراهیم(1981م). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی
ــــــــــــــ(1378)، المظاهر الالهیه فی اسرار العلوم الکمالیه، تحقیق سید محمد خامنه­ای، تهران، صدرا
طریحی، فخرالدین(1362)، مجمع البحرین، تهران، انتشارات مرتضوی
طوسی، نصیرالدین(1374). آغاز و انجام. (شرح و تعلیق آیت‌الله حسن‌زاده آملی). تهران: انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ــــــــــــــ(1375). شرح الاشارات و التنبیهات. قم: النشر البلاغه.
فراهیدی، خلیل بناحمد(1425هـ). کتاب العین. (تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرایی). قم: انتشارات اسوه.
میرداماد(1376). تقویم الایمان و شرحه کشف الحقایق. (تصحیح علی اوجبی). تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
 
Faulconer, James E.(2003). “Thinking Transcendence”. Transcendence in Philosophy and Religion. (edited by James Faulconer). Bloomington. Indiana University Press.
Hartshorne, Charles(1987). “Transcendence And Immanence”. The Encyclopedia of Religion. (edited by Mircea eliade). New York: macmilian publishing company. vol 15.
Westphal, Merold(2004). Transcendence and Self-Transcendence: On God and the Soul,Bloomington. Indiana University Press.
Wolfson, Harry Austrian(1960). The philosophy of Spinoza. New York: The Harvard University Press, vol.1.
 
Ibn Sina, Hossein Ibn Abdullah (1996), Al-Esharat and Al-Tanbihat, Description of Nasir al-Din Tusi, Qom, Al-Balagheh Publishing
_____, (1404 A), Al-Taliqat, Inquiry by Abdul Rahman Bedoui, Beirut
_____, (1400 A), Tafsir Surah al-Tawhid (Majmueh Rasael), Qom, Bidar Publications
___, (2004) Rasalah dar haqiqat va keyfyiat selseleh mojudat va tasalsol asbab va mosabebat, Correction by Musa Amid, Hamadan, Bu Ali Sina University
____, (1400 AH), al-Rasalah al-Arshiyyah fi tawhidehi ta'ala va sefatehi, (Majmueh Rasael), Qom, Bidar Publications
____, (2004b), Ala'i Daneshnameh (Theology), Corrected by Mohammad Moein, Hamedan, Bu Ali Sina University
____, (1404 AH), Al-Shifa (Theology), Saeed Zayed Correction, Qom, Ayatollah Marashi School
 
____, (1980), Ayun al-Hikmah, Abdul Rahman Bedouin Research, Beirut, Dar al-Qalam
____, (1992), Almobahesat, Explaining Introduction and Research by Mohsen Bidarfar, Qom, Bidar Publications
____, (1983), Al-Mabdi and al-Ma'ad, by Abdollah Noorani, Tehran Institute of Islamic Studies
Ibn Manzur (1412 AH), Lisan al-Arab, Beirut, Al Arabi
Owen, H. P. (2001), Views on God, translated by Hamid Bakhshandeh, Qom, Eshrak Publications
Taftazani Molla Abdullah (b. 1363), Al-Hasheyah AlaTahzib al-Mantiq, Qom, Al-Islamiya Institute of Public Affairs
Shayanfar, Shahnaz (2014), Transcendence in the Philosophy of Mulla Sadra and Spinoza, Tehran, Hekmat Publications
, Shirazi, Ghotbaldin (2004), A Commentary by Hakim al-Eshraq, by Abdollah Nourani and Mehdi Mohaghegh, Tehran, Publications of the Association of Cultural Works
____, (1981), al-Hikma al-Mutalliyyah fi al-Asifar al-Aqiliya al-Arbea, Beirut
____, (1999), Al-Mazaher al-Allahiyeh fi Asrar Al-Alum Al-Kamaliyeh, Research by Seyyed Mohammad Khamenei, Tehran, Sadra
Torihi, Fakhroddin (1362), Majm'a Al- Bahrain, Tehran, Mortazavi Publications
Tusi, Nasiruddin (1995), Aqaz va Anjam, Commentary and Suspension of Ayatollah Hassanzadeh Amoli, Tehran, Islamic Culture and Guidance Publications
____, (1996), _____, Sharh Al-Esharat and Al-Tanbihat, Qom, al-Nashr al-Balagha
Farahidi, Khalil Ibn Ahmad (1425 AH), Al-A'ain Book, Research by Mehdi Makhzoumi and Ebrahim Samerai, Qom, Osave Publications
Mirdamad (1997), Taqvim Al-Iman va Sharhohu Kashf  Al-Haqyeq, Corrected by Ali Ojabi, Institute of Islamic Studies, Tehran
Faulconer, James E.(2003), “Thinking Transcendence”, Transcendence in Philosophy and Religion, edited by James Faulconer, Bloomington, Indiana University Press
Hartshorne, Charles(1987), “Transcendence And Immanence”, The Encyclopedia of Religion, edited by Mircea eliade , New York, macmilian publishing company, vol 15
Westphal, Merold(2004), Transcendence and Self-Transcendence: On God and the Soul,Bloomington, Indiana University Press
Wolfson, Harry Austrian(1960), The philosophy of Spinoza, New York, The Harvard University Press, vol.1
 
 
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار