استکمال نفس پس از مرگ از منظر ابن‌سینا

نویسنده

دانش آموخته رشته فلسفه و کلام اسلامی، پردیس فارابی دانشگاه تهران، ایران

چکیده

شیخ الرئیس ابن‌سینا، ازجمله فیلسوفان مسلمانی است که با تکیه بر مبانی فلسفی خود، به مسئله چیستی نفس، چگونگی بقای آن و استکمال نفس، توجه ویژه­ای نشان داده است. پژوهش حاضر با پرسش از این‌که بوعلی سینا، چه رویکردی نسبت به مسئله استکمال نفس پس از مرگ دارد، مبانی فلسفی و موضع او در این موضوع را مورد بررسی قرار داده است. تبیین نسبت نفس و استکمال، در ضمن پرداختن به مسئله امکان استکمال در حیات پسین و جایگاه عقل فعال، مسیری‌ است که برای تصویر استکمال نفس پس از مرگ جستجو شده است. حاصل آن‌که اگرچه جناب شیخ، به‌صراحت در این خصوص سخنی به میان نمی­آورد، اما با عطف نظر به آراء او، چنین برداشتی امکان­پذیر است و نفس‌شناسی استکمال محور بوعلی ظرفیت آن را دارد که استکمال نفس را به عوالم پسین تعمیم دهد. از منظر شیخ، نفس ناطقه مفارق از بدن، به حکم این‌که موجودی مجرد است و هر موجود مجرد عین آگاهی و ادراک‌ است، برخوردار از مشاهده و ادراک امور عالم ملکوت بوده و این مشاهده به معنای اعم، فعل نفس ناطقه به‌شمار می‌رود. این فعل همواره انجام می‌شود و دوام آن مستلزم دوام استکمال نفس خواهد بود؛ هرچند به نظر می‌رسد، استکمالی که شیخ از آن سخن می‌راند، از حد تغییر و تبدل عرضی فراتر نمی‌رود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Problem of the Soul Perfection After Death in Avicenna's Viewpoint

نویسنده [English]

  • fateme razizade
PhD, Islamic Philosophy and Theology, Farabi Campus - University of Tehran, Iran
چکیده [English]

Importance of soul entity, incorporeality and its end in all religions lead philosophers to pursue reasonable bases for them. The perfection of the soul after death is one of these religious issues that received increased attention among philosophers. Among all Muslim philosophers who rely on their philosophical foundations, Shaik -al - Rais' Abu Ali Ibn Sina (Avicenna) has paid special attention to the questions about soul and its perfection. Thus, the present article investigates the philosophical foundations and views of this great Islamic thinker about the issue of perfection of the soul after death. In other words, I seek to study whether Avicenna`s philosophy can answer the question of perfection of the soul after death or not. To address the question, I review the possibility of perfection in the afterlife and then explain his views about the perfection of the soul after death. Finally, I conclude that he did not have a clear answer to this question but some important points could be found in his works that lead us to have a better understanding of the issue. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Soul perfection
  • Avicenna
  • Incorporeality of soul
  • Life after death
  • Active death

مراجع

ابراهیمی دینانی، غلام‌حسین(1393). سخن ابن‌سینا و بیان بهمنیار. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
ابن‌سینا، شیخ الرئیس(1375الف). الاشارات و التنبیهات. شرح خواجه نصیرالدین طوسی، قم، نشر بلاغه.
ــــــــــــــ(1376). الالهیات من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی.
ــــــــــــــ(1404هـ الف). التعلیقات. قم، انتشارات مکتبه الاعلام الاسلامی.
ــــــــــــــ(1404هـ ب). الشفاء(الاهیات). به تحقیق سعید زاید و..، قم، انتشارت مکتبه آیه الله المرعشى.
ــــــــــــــ(1404هـ ج). الشفاء(الطبیعیات). 3 جلد، تحقیق سعید زاید، قم، انتشارت مکتبه آیه الله المرعشى.
ــــــــــــــ(1383). طبیعیات دانشنامه علائی. تصحیح محمد مشکوه، همدان، دانشگاه بوعلی سینا.
ــــــــــــــ(1371). المباحثات. تحقیق و ترجمه محسن بیدارفر، قم، انتشارات بیدار.
ــــــــــــــ(1363). المبدأ و المعاد. به اهتمام عبدالله نورانی، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
ــــــــــــــ(1379). النجاه من الغرق فی بحر الضلالات. مقدمه و تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ــــــــــــــ(1375ب). النفس من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن‌زاده آملی، قم، بوستان کتاب.
اسعدی، علیرضا و معلمی، حسـن(1391). «بررسی فرآیند استکمال نفس از دیدگاه ابن‌سینا». انسان پژوهی دینی، شماره 9(27)، ص57ـ80.
اسفرائینی نیسابوری، فخرالدین(1383). شرح النجاه من الغرق فی بحر الضلالات. تحقیق حامد ناجی اصفهانی، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
بهشتی، احمد(1386)، تجرید، قم، بوستان کتاب.
تهانوی، محمدعلی بن‌علی(1862م). کشاف اصطلاحات الفنون. کلکته، بی‌نا.
جمعی از نویسندگان(1415هـ). شرح المصطلحات الکلامیه. مشهد، آستان قدس رضوی .
حسن‌زاده آملی، حسن(1386). اتحاد عاقل به معقول. قم، بوستان کتاب.
ــــــــــــــ(1379). عیون مسائل نفس سرح العیون فی شرح العیون. تهران: امیرکبیر.
ذبیحی، محمد(1392). فلسفه مشاء با تکیه بر اهم آراء ابن‌سینا. تهران: سمت.
سعیدی‌مهر، محمد و دیگران(1393)، «بررسی دیدگاه نفی حرکت در مجردات»، ذهن، شماره 15(59)، ص127ـ164.
صلیبا، جمیل و صانعی دره‌بیدی، منوچهر(1366). فرهنگ فلسفی. تهران: حکمت.
طوسی، نصیرالدین(1375). شرح الاشارات و التنبیهات. قم، نشر بلاغه.
فارابی، ابونصر(1995م). آراء اهل المدینه الفاضله، شرح و تعلیق علی بوملحم. بیروت: مکتبه الهلالش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار