اعتبارات ماهیت؛ ابداع سینوی و ابتکار مدرس زنوزی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، خراسان رضوی، ایران

چکیده

در فلسفه اسلامی ماهیت دارای احکام مختلفی است که مسئله اعتبارات ماهیت از آن جمله است. درپی طرح مسئله اعتبارات ماهیت، سه مفهوم کلیدی در حوزه مباحث ماهیت به وجود آمد که بین فیلسوفان اسلامی درباره ارتباط هریک از این مفاهیم نسبت به هم، اختلاف نظر زیادی وجود دارد.. این سه مفهوم عبارت‌اند از: مفهوم «کلی طبیعی»، مفهوم «ماهیت من حیث هی هی» و مفهوم «اعتبار لابشرط». در رابطه با ارتباط این مفاهیم دو دیدگاه مشهور بین فلاسفه وجود دارد: دیدگاه نخست، کلی طبیعی و ماهیت من حیث هی هی را منطبق بر اعتبار لابشرط مقسمی می‌داند. این گروه به اعتبار مقسم باور دارند؛ ازاین‌رو شمار اعتبارات را چهار اعتبار می‌دانند.مشهور حکما در این گروه جای می‌گیرند. دیدگاه دوم، مانند گروه نخست معتقدند کلی طبیعی همان ماهیت من حیث هی هی است اما برخلاف دیدگاه نخست معتقد است هر دو مفهوم یادشده منطبق بر اعتبار لابشرط قسمی است. بنابر نظر گروه دوم شمار اعتبارات منحصر در سه اعتبار است زیرا این گروه به دیدگاه مقسم باور ندارند. ابن‌ سینا مبدع بحث اعتبارات و قائل به دیدگاه دوم است و آقاعلی نماینده دیدگاه سومی است که به‌صراحت آراء فیلسوفان دیگر را ناتمام دانسته و خود طرحی نو درانداخته که آخرین مرحله در تکامل فلسفی این ایده است. آقا علی شمار اعتبارات را به پنج اعتبار رسانیده است. با مبنا قرار دادن دیدگاه آقا علی در باب اعتبارات ماهیت می‌توان تحلیل بهتری از مسائل حمل اولی و شایع، اعتبار ذات حق و برخی دیگر از مسائل فلسفی ارائه داد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Considerations of the Essence; Avicennian Invention and Aghaali Zonouzi's Innovation

نویسندگان [English]

  • Ramin Azizi 1
  • Jahangir Masoudi 2
1 Ph.D. Candidate in Islamic philosophy and theology, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
2 Assistant Professor of Islamic philosophy, Ferdowsi University of Mashhad, Iran
چکیده [English]

In Islamic philosophy, the essence has many properties in which the considerations of essence are one of them. After this issue had been brought up, three key concepts had been raised in the works of Islamic philosophers around the essence that the connection of these concepts created a great deal of difference and conflicts. These three concepts are the concept of 'natural universal', the concept of 'Quiddity qua quiddity' and the concept of 'Nonconditioned quiddity'. There are two popular views among philosophers regarding the relevance of these concepts. The first view considers 'natural universal' and 'Quiddity qua quiddity' to be in accordance with the non-conditioned as a source of division. The second view, contrary to the first view, holds that both of these concepts are consistent with non-conditioned. Ibn Sina is the first one who invented this problem and falls into the second group, and Agha Ali represents a third view that explicitly considers the views of other philosophers to be unfinished and offered a new idea which is the last step in the philosophical improvement of this idea. From Agha Ali's point of view on the considerations of the essence, we can have a better analysis of Essential primary and technical common predications, consideration of the essence of God and some other philosophical issues.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The essence
  • The consideration of essence
  • Natural universal
  • Transcendental wisdom
  • Ib Sina
  • Agha Ali Zenouzi

مراجع

ابن‌ترکه، صائن الدین (1381). تمهید القوائد، به تصحیح و تعلیق سید جلال الدین آشتیانی به انضمام حواشی آقا محمد رضا قمشه ای و میرزا محمود قمی، قم: بوستان کتاب.
ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1400هـ). رسائل ابن‌سینا. قم: انتشارات بیدار.
ــــــــــ(1404 هـ ب). الشفا(منطق). تصحیح سعید زاید، قم: مکتبه آیه الله مرعشی نجفی.
ــــــــــ(1404هـ الف). الشفا(الهیات). تصحیح سعید زاید، قم: مکتبه آیه الله مرعشی نجفی.
ــــــــــ(1375). الاشارات و التنبیهات. شرح خواجه نصیرالدین طوسی، قم: نشرالبلاغه.
ابوترابی، احمد (1394) حمل الشیء علی نفسه در رساله حملیه و نزد منطق‌دانان مسلمان و فیلسوفان غرب. فصلنامه حکمت اسلامی، 2 (5)، 64-33.
جرجانی، میر سید شریف( 1325). شرح المواقف فی علم الکلام. قم: الشریف الرضی.
حلی، حسن‌بن‌یوسف (1408هـ). کشف المراد فی شرح تجرید الإعتقاد. بیروت: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات.
خادمی، منوچهر (1392). لا ادری بودن عرفا در مقام ذات. دو فصلنامه حکمت معاصر، 4، 21-51.
سبزواری، ملاهادی (بی‌تا). شرح منظومه منطق و حکمت. چاپ سنگی، تهران: دار العلم.
ــــــــــ(1378). غرر الفرائد. تهران: مؤسسه مطالعات فرهنگی اسلامی دانشگاه تهران.
سهروردی، یحیی‌بن‌حبش(1334). منطق التلویحات. تحقیق علی‌اکبر فیاض، تهران: دانشگاه تهران.
شهیدی، فاطمه و حکمت، نصرالله(1387). مقایسه بحث تمایز وجود و ماهیت از منظر ابن‌سینا و سهروردی. دوفصلنامه حکمت سینوی، 12 ( 39)، 112-130.
صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1981م). الأسفار الأربعه فی الحکمه المتعالیه. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
طباطبایی، سیدمحمدحسین (1363). نهایه الحکمه. تهران: انتشارات الزهراء.
طوسی(نصیرالدین)، محمدبن‌محمد (1376). اساس الاقتباس. تصحیح مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
طوسی( نصیرالدین)، محمد بن محمد ( ۱۴۰۷ق). تجرید الاعتقاد. تحقیق محمد جواد حسینی جلالی، تهران: مکتب الاعلام الاسلامی
ــــــــــ(1375). شرح الإشارات و الاتنبیهات مع شرح الشرح علامه قطب الدین رازی. قم: نشرالبلاغه.
غروی اصفهانی، محمدحسین(بی‌تا). تحفه الحکیم. قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث.
ــــــــــ(1429هـ). نهایه الدرایه فی شرح الکفایه. قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث.
فخر رازی، محمدبن‌عمر(1373). شرح عیون الحکمه. تحقیق احمد حجازی و احمد السقا، تهران: مؤسسه الصادق للطباعه و النشر.
ــــــــــــــ(1411هـ). المباحث المشرقیه. قم: انتشارات بیدار.
قیصری، داودبن‌محمد(1375). شرح فصوص الحکم. تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کاتبی قزوینی، نجم‌الدین علی(1353). حکمه العین و شرحه. به اهتمام جعفر زاهدی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
کدیور، محسن(1377). تحلیل انتقادی آراء ابتکاری حکیم مؤسس آقاعلی مدرس طهرانی در حکمت متعالیه(رساله دکتری). دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
لاهیجی، فیاض(1303هـ). شوارق الالهام. چاپ سنگی، ایران.
مدرس زنوزی، آقاعلی(1375). بدایع الحکم. مقدمه و تنظیم احمد واعظی، تهران: الزهراء.
ــــــــــــــ(1378). مجموعه مصنفات حکیم مؤسس آقاعلی طهرانی. تحقیق محسن کدیور، تهران: اطلاعات.
مصباح یزدی، محمدتقی(1393). تعلیقه علی نهایه الحکمه. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مطهری، مرتضی(1369). آشنایی با علوم اسلامی: کلام، عرفان، حکمت عملی. تهران: صدرا.
میرداماد، محمدباقر(1367). القبسات. به اهتمام مهدی محقق و دیگران، تهران: دانشگاه تهران.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار