مناقشات نظری ابن سینا و گیدنز پیرامون الگوی خانواده

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم اجتماعی اسلامی دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری دانش اجتماعی مسلمین، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

مؤلفه­ های الگوی خانواده مطلوب و کیفیت افزایش کارآمدی این نهاد مهم در جامعه، پرسشی بنیادین بوده که هم در حکمت عملی یونانی و اسلامی بدان پرداخته شده و هم در جامعه­ شناسی امروز از آن سخن گفته شده است. گام مقدماتی و اساسی در طراحی الگو در مطالعات اجتماعی، بررسی تلاش­های نظری صورت گرفته در این عرصه است. ابن­ سینا یکی از فلاسفه اسلامی مهم و تأثیرگذار است که به‌صورت مبسوط به مباحث مربوط به خانواده و تدبیر منزل پرداخته است. از سوی دیگر آنتونی گیدنز نیز یکی از جامعه­شناسان معاصر است که به‌صورت مشخص و مدون درباره الگوی مطلوب خانواده نظریه ­پردازی کرده است. هدف تحقیق حاضر، مقایسه دیدگاه ­های این دو متفکر پیرامون الگوی مطلوب خانواده و ایضاح نقاط اختلاف این دو، در دو ساحت مبانی و مؤلفه‌های الگو است. روش انجام این پژوهش به‌صورت مطالعه اسنادی و تحلیلی است. پژوهش حاضر الگوی خانواده را در سه محور ساختار و نوع خانواده، کارکردهای خانواده و روابط نقشی در نگاه ابن­ سینا تبیین کرده و سپس به مناقشات گیدنز در نسبت با این الگو با استفاده از نظریه خانواده دموکراتیک و رابطه ناب وی پرداخته است. الگوهای ازدواج و طلاق، ساخت قدرت در خانواده، روابط جنسیتی نقش و منطق فرزندآوری ازجمله عرصه­ های مهم مناقشات نظری ابن ­سینا و گیدنز ذیل بحث الگوی خانواده به شمار می ­روند. ابن­ سینا الگویی از خانواده سنتی را صورت­ بندی می­ کند که در آن مناسبات جنسیتی در بستر سنت تاریخی مردسالاری انجام گرفته و بازتولید می‏ شود؛ اما گیدنز با عنایت به تحولات خانواده در بستر مدرنیته بر امتناع بازگشت به الگوی سنتی خانواده تأکید دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Debates Between Ibn Sina and Anthony Giddens on the Scheme of A Family Pattern

نویسندگان [English]

  • Yahya Buzarinejad 1
  • Abolfazl Eqbali 2
1 Associate professor, The Department of Islamic Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
2 PhD student, Islamic Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

What factors are considered in a proper scheme of a family pattern and how to boost their effects in a society are serious questions raised in Greek and Islamic practical reasoning as well as modern sociology. The first step in providing a proper family pattern is to review the theoretical ideas in mainstream sociology. One of the leading Muslim philosophers dealing with the issue of family studies and household management is Ibn Sina. In Western Philosophy, on the other hand, Anthony Giddens, a contemporary sociologist, has extensively discussed the issue of family structure. Thus, the present inquiry aims to compare the two scholars' views on a proper family structure and reveal their differences in the theoretical basis and fundamental factors. Carrying out careful analysis and evaluation of the existing literature, first, we study the three aspects of family types, family social functions and the role of relations according to Ibn Sina's views and then study Giddens's ideas about the issue in the light of his theory of democratic family and the pure relationship. Marriage and divorce, development of gender power system, the role of gender relations, and the norms of giving birth to babies are some of the issues of debate between Ibn Sina and Giddens. In other words, Ibn Sina forms a traditional social structure of the family in which gender relations are developed on the traditional structure of gender inequality legitimated at the time, while Giddens promoted an agenda of gender equality and democracy in families based on modern approaches that avoid the traditional patterns. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sin
  • Household management
  • Family pattern
  • Anthony Giddens
قرآن کریم.
ابن­سینا، حسین‌بن‌عبدالله(1985م)، السیاسه، القاهره: دارالعرب.
ــــــــــــ(1395)، الهیات از کتاب شفاء، (ابراهیم دادجو، مترجم). تهران: خوارزمی.
ــــــــــــ(1377)، الهیات نجات، (سید یحیی یثربی، مترجم). تهران: نشر فکر روز.
ــــــــــــ(1366)، قانون در طب، (عبدالرحمن شرفکندی، مترجم). کتاب سوم، تهران: سروش.
انتظاری، علی و عهدیه اسدپور(1396)، «اندیشه­های جمعیتی ابن­سینا با تأکید بر باروری»، فصلنامه نظریه­های اجتماعی متفکران مسلمان، دانشگاه تهران، سال هفتم، شماره2.
برناردز، جان(1387)، درآمدی به مطالعات خانواده، (حسین قاضیان، مترجم). تهران: نی.
بیرو، آلن(1384)، فرهنگ علوم اجتماعی، (باقر ساروخانی، مترجم). تهران: کیهان.
پارسانیا، حمید و همکاران(1391)، «نقش اجتماعی دین از دیدگاه ابن‌سینا»، فصلنامه اندیشه دینی، ش45.
چیل، دیوید(1388)، خانواده­ها در دنیای امروز، (محمدمهدی لبیبی، مترجم). تهران: افکار.
حاجیانی، ابراهیم(1390)، آسیب­شناسی نهاد خانواده در ایران(مجموعه مقالات)، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
حر عاملى، محمدبن­حسن(1416هـ)، وسائل­الشیعه الى تفاصیل مسائل­الشریعه، قم: مؤسسه آل‌‌البیت لاحیاء­التراث.
روزن‌بام، هایدی(1376)، خانواده به‌مثابه ساختاری در مقابل جامعه، (محمدصادق مهدوی، مترجم). تهران: مرکز نشر دانشگاهی، چاپ نخست.
زمانیان، علی(1387)، تغییرات بنیادین نهاد خانواده در چند دهه اخیر در ایران، تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی.
ستوده، هدایت­ا...(1382)، تاریخ اندیشه­های اجتماعی در اسلام، تهران: آوای نور.
صادقی حسن­آبادی، مجید و منصوره بخشی(1397)، «جایگاه زن در نظام اجتماعی و خانواده از نگاه فارابی، ابن­سینا و خواجه نصیر»، دو فصلنامه حکمت سینوی، شماره 59.
صدوق، محمد‌بن‌‌علی(1413هـ)، من لایحضره الفقیه، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طبرسى، فضل‌بن‌حسن(1408هـ)، مکارم الاخلاق، بیروت: دارالحوراء.
علی­احمدی، امید(1389)، تحولات معاصر خانواده در شهر تهران، تهران: نشر شهر.
قانعی­راد، محمدامین(1396)، زوال پدرسالاری: فروپاشی خانواده یا ظهور خانواده مدنی، تهران: نقد فرهنگ
کرمانی، طوبی و فاطمه سلگی(1392). «تحلیل حیات خانوادگی(منزلی) انسان در حکمت عملی با تأکید بر آراء ابن­سینا»، مجله فلسفه و کلام اسلامی، شماره دوم.
کلینى، محمدبن‌‌‌یعقوب(1365). الکافى، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
گاردنر، ویلیام(1388). جنگ علیه خانواده، (معصومه محمدی، مترجم). قم: دفتر مطالعات و تحقیقات زنان.
گیدنز، آنتونی(1389). جامعه­شناسی، حسن چاووشیان، مترجم). تهران: نی.
ــــــــــــ(1387). تجدد و تشخص، (ناصر موافقیان، مترجم). تهران: نی.
ــــــــــــ(1392). چکیده آثار آنتونی گیدنز، (حسن چاووشیان، مترجم). تهران: ققنوس.
ــــــــــــ(1384). پیامدهای مدرنیت، (محسن ثلاثی، مترجم). تهران: مرکز.
ــــــــــــ(1382). «چشم‌انداز خانواده»، (محمدرضا جلایی­پور، مترجم). بازتاب اندیشه، شماره44.
ــــــــــــ(1378). راه سوم، (منوچهر صبوری، مترجم). تهران: شیرازه.
محقق داماد، سیدمصطفی(1375). «تدبیر منزل در منظر ابن­سینا»، مجله فرزانه، دوره سوم.
مجلسی، محمدباقر(1404هـ). بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الوفاء.
نقدی، اسدالله(1386). «افکار اجتماعی بوعلی سینا»، مجموعه مقالات همایش بین­المللی ابن­سینا، دانشگاه بوعلی همدان.
نورانی­نژاد، حمیده(1383). «فن تدبیر منزل به روایت ابن­سینا»، مجموعه مقالات همایش بین­المللی ابن­سینا، دانشگاه بوعلی همدان.
نوری، حسین‌بن‌محمدتقی(1401هـ). مستدرک­الوسائل و مستنبط­المسائل، قم: مؤسسه آل­‌البیت لاحیاءالتراث.
نیک‌­پی، امیر(1391). «جامعه­شناسی تحول خانواده در ایران»، جامعه­شناسی تاریخی، دوره4، شماره1.
Bailey, K. D. (1994). Methods of Social Research, New York, Free Press.
Giddens, Anthony (1992). The Transformation of Intimacy (Sexuality, Love and Eroticism in Modern Societies), Stanford University Press, First Publish.
Parsons, Talcott, & Robert F. Bales (1956). Family: Socialization & Interaction Process, London, Rutledge & Kegan Paul.