حقیقت وحی رسالی از دیدگاه ابن‌سینا و مقایسه آن با آموزه‌های قرآنی

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

مطابق آموزه‌های قرآنی، وحی رسالی کلام الهی است که به انتخاب ویژه خداوند، به‌طور خاص بر انبیا نازل می‌شود؛ ازاین‌رو، اثبات وحی رسالی به‌عنوان ویژگی اختصاصی انبیا، از مهم‌ترین مباحث حوزة وحی است. ابن‌سینا ازجمله اندیشمندانی است که با طرح دو امتیاز ویژه در انبیا ـ عقل قدسی و خیال قوی ـ و نیز تأکید بر اذن خدا در تحقق وحی سعی کرده است تا مجرای اطلاعاتی ویژه‌ای را برای انبیا اثبات کند. عقل قدسی به‌عنوان ظرفیت عقلی مختص به انبیا، امکان ارتباط بی‌واسطه نبی با عقل فعال(وحی کلی) را فراهم می‌کند و خیال قوی نیز قابلیتی است که نفس نبی به کمک آن به نفوس فلکی اتصال می‌یابد(وحی جزئی) و در اثر آن به تمامی جزئیات مربوط به عالم ماده علم پیدا می‌کند. همچنین به کمک این قوه است که فرشته وحی را می‌بیند و کلام الهی را می‌شنود. به نظر می‌رسد که دیدگاه ابن‌سینا در مواردی مانند مرتبط‌دانستن قوه قدسیه با حدس، منحصرساختن ارتباط وحیانی در ارتباط نبی با عقل فعال و نیز نقش قوه خیال در صورت‌بندی وحی جزئی، با اشکالاتی مواجه است. درضمن، وی نتوانسته است تمایز قاطعی را میان وحی به انبیا با معارفی که صاحبان کرامات و اولیای الهی به آن دست می‌یابند، به اثبات رساند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Avicenna on the Reality of Prophetic Revelation and Its Comparison with Quranic Doctrines

نویسنده [English]

  • Zahra Mahmoud Kelayeh
Ph.D in Philosophy and Islamic Studies, Tarbiat Modares University
چکیده [English]

According to the Quranic teachings, prophetic revelation is the Word of God that is revealed to the prophets upon the prophets based on the special choice of the Lord. Thus, demonstration of prophetic revelation as the specific property of the prophets is among the most significant issues of the debates of revelation. Avicenna is one of the scholars who has sought to provide a new source of information for the demonstration of the stature of the prophets using two special advantages of the prophets – i.e. sacred intellect and powerful imagination – and also with an emphasis on the permission of God for the realization of the revelation. Sacred intellect as the special intellectual capacity of prophets sets the scene for the direct relation of the prophet with the active intellect (universal revelation) and the powerful imagination is a capability with the aid of which the prophetic soul is connected to the heavenly souls (particular revelation) and as a result of which he becomes informed of all details related to the material world. Moreover, this faculty helps the prophet to see the Arc Angel of Revelation and hear the Word of God. It seems that Avicenna's stance in such cases as the belief in the connection of the sacred power with the conjecture, exclusion of the revealed relation in the prophet's relationship with the Active Intellect as well as the role of the faculty of imagination in the formation of particular revelation is faced with some objections. In addition, Avicenna has not succeeded to reach a rigid distinction between the revelation of the Prophet and the charismatic gifts and knowledge of God's saints.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna
  • Prophetic Revelation
  • Sacred Intellect
  • Conjecture
  • Active Intellect
  • Imagination
  • Heavenly Souls
ابن‌سینا، ابوعلی حسین‌بن­عبدالله(1383)، الاشارات و التنبیهات، شرح نصیرالدین طوسی، قم، نشر البلاغه، چاپ نخست
ــــــــــــــ(1387)، الهیات من کتاب الشفا، محقق حسن حسن‌زاده آملی، قم، موسسة بوستان کتاب
ــــــــــــــ(1326)، تسع رسائل فی الحکمه و الطبیعیات، القاهره، دار العرب، چاپ دوم
ــــــــــــــ(1362)، التعلیقات، تحقیق و مقدمه عبدالرحمن بدوی، بیروت، مکتب الاعلام الاسلامی
ــــــــــــــ(1359)، رسائل،قم، انتشارات بیدار
ــــــــــــــ(1363)، المبدأ و المعاد، به اهتمام عبدالله نورانی، زیر نظر مهدی محقق، تهران، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک گیل، چاپ نخست
ــــــــــــــ(1379)، النجاه من الغرق فی بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم
ــــــــــــــ(1386)، النفس من کتاب الشفا، محقق حسن حسن‌زاده آملی، قم، مکتبه الاعلام الاسلامی، چاپ نخست
ابن‌عربی، محیی‌الدین(1370)، فصوص الحکم، تعلیقات ابوالعلاء عفیفی، تهران، انتشارات الزهرا، چاپ دوم
امینی، سید محمد عارف(1390)، معرفت‌شناسی وحی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، چاپ نخست
جوادی آملی، عبدالله(1387)، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، قم، مرکز نشر اسراء
رحیمیان، سعید(1390)، مبانی عرفان نظری، تهران، انتشارات سمت، چاپ چهارم
سبحانی، جعفر(1428هـ)، محاضرات فی الالهیات، تلخیص علی ربانی گلپایگانی، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ یازدهم
سروش، عبدالکریم(13۷۸)، بسط تجربه نبوی، تهرن، مؤسسه فرهنگی صراط، چاپ دوم
سعادت مصطفوی، حسن(1387)، شرح اشارات و تنبیهات(نمط سوم)، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)
سهروردی، شهاب‌الدین یحیی(1372)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج1، التلویحات، المطارحات، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم
صدرالدین شیرازی، محمد  ابراهیم(1354)، مبدأ و معاد، مقدمه و تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران
ــــــــــــــ(1363)، مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران، مؤسسه تحقیقات فرهنگی، چاپ نخست 
طباطبایی، سید محمد حسین(1353)، المیزان فی تفسیر القرآن، ج1، 2 و 19، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم
طوسی، نصیرالدین(1407هـ)، تجرید الاعتقاد، تحقیق حسینی جلالی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ نخست
کریمی، مصطفی(1386)، وحیشناسی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، چاپ نخست
المسعودی، علی‌بن‌حسین(۱۹۸۵م)، مروج الذهب و معادن الجوهر، ج1، بیروت، دارالاندلس للطباعه و النشر، چاپ بیست و ششم
ملایری، موسی(1384)، تبیین فلسفی وحی از فارابی تا ملاصدرا، قم، کتاب طه، چاپ نخست
نکونام، محمدرضا(1385)، مقامات عارفان، قم، انتشارات ظهور شفق، چاپ نخست