بررسی تطبیقی نظریه فارابی و بوعلی‏ سیناپیرامون هدفمندی هنر و کارکرد سرگرمی، شگفتی و لذت در آن

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه تهران، ایران

2 دکتری هنر دانشگاه هنر، تهران، ایران

چکیده

ابونصر فارابی و شیخ‌الرئیس بوعلی‏ سینا در آثار گوناگون خود به هنر و غایات هنر و انواع کارکردهای آن توجه نشان داده‌اند. این غایات و کارکردها از یک‌سو مورد تصریح قرار گرفته است، از دیگر سو از مفهوم‌سازی و خصوصیات قوای خیالی قابل استنباط است. توانمندی‌های قوای خیالی از محاکات صور حسی و صور خیال تا محاکات معقولات و مفارقات محض را دربر می‌گیرد. هرچند عالی‌ترین هدف هنر محاکات معقولات و هدایت فرد و جامعه به سمت خوشبختی غایی است، اما در این میان، سرگرمی، شگفتی، لذت و استراحت نیز از فوایدی است که برای هنر در نظر گرفته شده است. درصورتی‏که تعجیب یا شگفتی آفرینی از خصوصیاتی است که فارابی به شکل مستقل به آن نپرداخته و تنها بوعلی بر آن تأکید دارد. بقیه خصوصیات در آثار هر دو حکیم آمده است. سعادت غایی انسان، هدف اصلی هنر و هنرمند باشد، سرگرمی و التذاذ نفس جایز است و هر انسانی به میزان رفع خستگی و تجدیدقوا برای تلاش مجدد در راه سعادت قصوا می‏تواند از آن بهره‌مند شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Comparative Study on Farabi and Avicenna's Viewpoints about the Ultimate Goal of Art and The Role of Entertainment, Wonder and Pleasure

نویسندگان [English]

  • Nadia Maftouni 1
  • Mahmoud Nuri 2
1 Associate Professor, Department of Philosophy, University of Tehran, Iran
2 PhD Candidate, Art Studies, University of Art, Tehran, Iran
چکیده [English]

In various and sundry works, Farabi and Avicenna turn to art, its objectivity, and miscellaneous functions. In their writings, art’s aims and functions become pronounced; however, art’s goals and applications can be deduced from their theory of imagination. The power of imagination can depict the sensory forms, imaginary forma, as well as intelligible truths. The ultimate goal of the individuals vs. society is to provide the public with intelligible happiness; however, entertainment, wonder, and pleasure are reckoned as acceptable benefits of art. While Avicenna explicitly mentions wonder, Farabi doesn’t examine the case on its own merits. The other properties are identified for both philosophers. Being first objective of artist activities, final happiness allows entertainment and pleasure just enough of pausing for breathes so as to take pains toward the ultimate cheeriness. As well, while Farabi underlines entertainment, Avicenna doesn’t focus on the issue. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • art
  • Entertainment
  • Wonder
  • Pleasure
  • FARABI
  • Avicenna
ابن‏ سینا، حسین‌بن‌عبدالله(1375)، الاشارات و التنبیهات، شرح خواجه نصیرالدین طوسی، قم، نشر البلاغه
ـــــــــــــ(1404هـ الف)، التعلیقات، تحقیق عبدالرحمن بدوی، قم، مکتبه الاعلام الاسلامی
ـــــــــــــ(1400هـ)، رسائل، قم، بیدار
ـــــــــــــ(1331الف)، رساله نفس، تصحیح موسی عمید، تهران، انجمن آثار ملی
ـــــــــــــ(1428هـ)، الشفاء، جلد سوم و چهارم، تحقیق ابراهیم مدکور، قم، ذوی القربی
ـــــــــــــ(۱۴۰۵هـ)، الشفاء، الریاضیات، تحقیق زکریا یوسف، قم، کتابخانه آیه‌الله العظمی المرعشی
ـــــــــــــ(1404هـ ب)، الشفاء، الطبیعیات، تحقیق ابراهیم مدکور، قم، کتابخانه آیه‌الله العظمی المرعشی
ـــــــــــــ(1331ب)، طبیعیات دانشنامه علایی، مقدّمه و حواشی و تصحیح محمد مشکوه، تهران، انجمن آثار ملی
ـــــــــــــ(1359)، عیون الحکمه، تحقیق عبدالرحمن بدوی، بیروت، دارالقلم
ـــــــــــــ(1371)، المباحثات، تحقیق و تعلیق محسن بیدارفر، قم، انتشارات بیدار
ـــــــــــــ(1363)، المبدأ و المعاد، به اهتمام عبدالله نورانی، تهران، مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل
ـــــــــــــ(1396)، المختصر الاوسط فی المنطق، تصحیح سید محمود یوسف ثانی، تهران، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه
ـــــــــــــ(1364)، النجاه، تحقیق محمدتقی دانش‌پژوه، تهران، دانشگاه تهران
ـــــــــــــ(۲۰۱۵م)، الهدایه فی المنطق، ج۳، تحقیق محمد احمد عبدالحلیم، بیروت، دارالکتب العلمیه
حلی، حسن‌بن‌یوسف(1388)، الجوهر النضید فی شرح منطق التجرید، تصحیح محسن بیدارفر، قم، انتشارات بیدار، چاپ چهارم
سهروردی، شهاب‌الدین(1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، ج2، تصحیح و مقدمه هانری کربن، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم
طوسی، نصیرالدین(1376)، اساس الاقتباس، تصحیح مدرس رضوی، تهران، دانشگاه تهران، چاپ پنجم
ـــــــــــــ(1388)، منطق التجرید، شرح علامه حلی (الجوهر النضید)، تصحیح محسن بیدارفر، قم، انتشارات بیدار، چاپ چهارم
فارابی، ابونصر محمدبن‌محمد(2003م)، آراء اهل المدینه الفاضله و مضاداتها، مقدمه و تعلیقات علی بوملحم، بیروت، دار و مکتبه الهلال
ـــــــــــــ (1382)، فصول منتزعه، ترجمه حسن ملکشاهی، تهران، سروش
ـــــــــــــ(۱۴۰۸هـ)، المنطقیات، ج1، تحقیق و مقدمه محمدتقی دانش‌پژوه، قم، کتابخانه آیت‌الله‌العظمی مرعشی نجفی، بی‏تا
ـــــــــــــ(بی‏تا)، موسیقی کبیر، تحقیق و شرح غطاس عبدالملک خشبه، القاهره، دارالکاتب العربی للطباعه و النشر
متی‌بن‌یونس، ابوبشر(1967م)، کتاب ارسطوطالیس فی فن الشعر، مقدمه زکی نجیب محمود و ترجمه و تحقیق شکری محمد عیاد، قاهره، دارالکاتب العربی للطباعه و النشر
مفتونی، نادیا(۱۳۹۳)، فارابی و فلسفه هنر دینی، تهران، سروش
ـــــــــــــ(1391)،«ماهیت هنر در اندیشه فارابی»، حکمت و فلسفه، سال هشتم، شماره 32
نوری، حسین(1379)، شیوه شیدایی، تهران، سازمان انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
 
Gebauer, Gunter and Wulf, Christoph(1992), Mimesis: Culture, Art, Society, Berkeley, University of California Press.
Greene, Brian(2011), What is Space, (The Fabric of the Cosmos 1 of 4), United States, Nova.