قاعده الواحد و نظام علی از دیدگاه ابن‌سینا و محقق طوسی

نویسنده

استادیار دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

پذیرش قاعده فلسفی الواحد و اعتقاد به مبدأ واحد برای همه موجودات کثیر، فیلسوف را به مسأله­ چگونگی صدور کثرت از خداوندی که از جمیع جهات واحد است، رهنمون می­سازد. فیلسوفان مشائی مانند ابن­سینا، در پاسخ به این مسأله نظریه­­ای معروف درباره­ نظام عالم ارائه کرده­اند. در مقابل، متکلمان مسلمان (به ویژه فخر رازی) با انگیزه­های دینی، هم با این قاعده و هم با نظریات فلسفی درباره نظام هستی مخالفت می­نمایند. خواجه نصیر­الدین طوسی در  آثار خود، با تثبیت قاعده‌الواحد و پاسخ­گویی به اشکالات مخالفان، نظریه­ فیلسوفانی چون ابن­سینا را تقویت می­نماید. با این حال، محقق طوسی در برخی از آثار خود  تقریر خاصی از قاعده الواحد، ارائه می­دهد. وی بر آن است که از واحد، از آن جهت که واحد است جز واحد صادر نمی­شود ولی صدور موجودات متعدد، از مبدأ واحد با حیثیت­های مختلف امکان­پذیر است. محقق طوسی در آثار خود مراتب علّی موجودات را به دقت تنظیم می­کند. در مرتبه­ نخست از مبدأ تعالی موجودی صادر می­شود و در مرتبه دوم دو موجود قرار دارند که یکی از آنها از سوی مبدأ اول صادر شده است. در مراتب بعدی هم علاوه بر آنکه موجوداتی که خود از مبدأ صادر شده­اند، مصدر اشیا مختلفی  می‌شوند از مبدأ تعالی نیز موجودات خاصی صدور می­یابند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Rule of Unity and Causal Order From Both Ibn Sina's and Mohaghigh Tusi's View

نویسنده [English]

  • Fatemeh Sadeqzadeh Ghamsari
Assistant Professor , Imam Sadiq University
چکیده [English]

Acceptance the philosophical rule of unity (or the One) and belief in a unitary ground for all multiple creatures leads philosophers to the problem of the nature of emanation of multiplicity form God who is one from all respects. Peripatetic philosophers like Ibn Sina in response to this problem have proposed a well-known theory about the order of universe. In contrast, Muslim theologians (in particular, Fakhr Razi) with religious motives have opposed both this rule and philosophical views about the order of existence. Khajeh Nasir al-Din Tusi in his works by establishing the rule of one and in response to the criticism of opponents supports the theories of philosophers like Ibn Sina. However, in some of his works, Mohaghigh Tusi offers his own utterance. He believes that from the one, for the reason that it is one, emanates nothing except one, but emanation of multiple beings from a single ground with different aspects is possible. In his works, Mohaghigh Tusi carefully formulates the causal orders of creatures. In the first order a being emanates from the Most High and in the second order there are two beings which one of them has emanated from the first ground. In the following orders in addition to creatures which themselves have emanated from the Most High, become the source of different things, also special creatures emanate from the ground of the Most High.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rule of one
  • emanation
  • causal order
  • Ibn Sina
  • the Most High
  • Fakhr Razi
  • Mohaghigh Tusi