تحلیل ماهیت عدالت در عرصه خالق با تأکید بر آرای ابن سینا

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه فردوسی مشهد

3 استادیار گروه فلسفه دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اهمیت شناخت ماهیت اشیا تا بدانجاست که حتی گاهی انسان را از اقامه­ استدلال برای اثبات خصوصیات متعدد برای امر مورد نظر، بی­نیاز می­سازد. «عدالت» از زیربنایی­ترین دغدغه­های فکری بشر در حوزه­ اخلاق و اجتماع به شمار می­آید که درباب خصوصیات و ویژگی­های آن بسیار گفته شده؛ اما تبیین ماهیت عدالت گاهی مورد غفلت قرار گرفته است. پرسش اصلی در این نوشتار، در باب ماهیت عدالت و چیستی آن است که با محوریت آرای ابن­ سینا به بررسی آن پرداخته­ و چنین نتیجه گرفته­ شده است که چون ابن­ سینا برای عدالت ماهیت مستقلی قائل نیست؛ بنابراین به تعریفی حقیقی برای عدالت نپرداخته است و سپس با رد این نظریه­ بوعلی که عدالت، اجتماع سه فضیلت عفت، شجاعت و حکمت است، به تبیین اصالت عدالت، و تفریع فضایل سه‏گانه­ مذکور بر آن پرداخته شده ­است. عدالت، حقیقتی است یگانه که در هر قوه­ای ـ و به اقتضای همان قوه ـ فضیلت خاصی از آن اعتبار می­شود. بنابراین، اساس همه فضایل، عدالت است و سایر فضایل، از تجلیات عدالت به شمار می­روند. در نهایت به نظریه­ «سیال بودن ماهیت عدالت» و هم‏چنین «تفکیک عدالت از اعتدال» پاسخ داده شده و نیز به نسبت میان عدالت فلسفی و فقهی پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Survey on the Nature of Moral Justice from the Viewpoint of Avicenna

نویسندگان [English]

  • Fardin Jamshidimehr 1
  • Jahangir Masoudi 2
  • Alireza Kohansal 3
چکیده [English]

Cognition of the nature of things is so important that sometimes there isn’t any necessity to argumentation for proving various properties for them. “Justice” is one of the most fundamental human obsessions in the field of ethics and social issues that it is spoken so much about its properties, but the interpretation of its nature is sometimes neglected. The main question in this article is about the nature of justice. This research has done with a focus on the Avicenna's ideas and it has been concluded that because he refused to believe an independent nature for justice so Avicenna didn’t propose any essential definition for it. And then with the rejection of the Avicenna’s theory that Justice is the collection of three virtues of continence, courage, and wisdom, it is explained that the justice is original and triple virtues are branches of it. Justice has a unitary reality that in any faculty - due to that faculty - a certain virtue is abstracted from it. Thus, justice is the basis of all the virtues and other virtues are manifestations of it. Finally, the theory of the "fluid nature of justice" as well as theory of "separation Justice from moderation" has been answered and the relation between the philosophical and legal justice has been proposed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Justice
  • Continence
  • Courage
  • Wisdom
  • moderation
  • Virtue

عنوان مقاله [العربیة]

تحلیل ماهیة العدالة فی مجال الأخلاق (علی ضوء آراء ابن‏ سینا نموذجاً)

چکیده [العربیة]

إنّ أهمیة العلم بماهیة الأشیاء تبلغ مدی قد یُغنی عن البرهنة لإثبات شتّی المواصفات للشیء المقصود. أمّا «العدالة» فتُعتبَر من أهمّ الهواجس الفکریة لدی البشر فی مجال الأخلاق والمجتمع، حیث عولجت مواصفاتها وممیزاتها فی أعمال کثیرة، إلا أنّه قد أُغفَل عن تبیین ماهیتها أحیاناً. تأتی هذه المقالة إجابة سؤال عن ماهیة العدالة، فیتمّ البحث فیها من خلال الترکیز علی آراء ابن‏سینا، حیث تُبیّنُ أنّ امتناع ابن‏سینا عن تقدیم حدّ حقیقی للعدالة ناتج عن عقیدته بعدم استقلال ماهیتها. ثمّ تتطرّق المقالة إلی تبیین أصالة العدالة وتشعّب الفضائل الثلاثة: العفة والشجاعة والحکمة عنها، بعد رفض نظریة ابن‏ سینا الدالة علی اعتبار العدالة اجتماع هذه الفضائل الثلاثة. إنّ العدالة حقیقة وحیدة یتمّ فی أیّ قوة ـ بمقتضی القوة نفسهاـ اعتبار فضیلة خاصة منها. فالعدالة أساس الفضائل کلها، وتُعتبر الفضائل الأخری من آثارها وتجلیاتها. وأخیرا، تجیب المقالة عن نظریة «انسیابیة ماهیة العدالة» وکذلک «اختلاف العدالة عن الاعتدال»، کما تأخذ النسبة ما بین العدالة الفلسفیة والعدالة الفقهیة بالبحث.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • العدالة
  • العفة
  • الشجاعة
  • الحکمة
  • الاعتدال
  • الفضیل