توصیف، تحلیل و تبیین معرفتی ساختار علم برهانی الهیات در کتاب الشفاء

نوع مقاله : علمی ـ پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 دانشگاه ایلام

چکیده

کتاب الهیات شفا در قیاس با آثار مابعدالطبیعی پیش از آن، علاوه‌بر ابداعات محتوایی، دارای نظام و ساختاری متمایز و اصیل است. گذشته از نظر ابن‌سینا در مقدمه منطق شفا، پژوهش‌های برخی پژوهندگانِ فلسفه سینوی نیز، بر چنین دستاوردی دلالت دارد. بازشناسی و فهم بنیان‌ها و اضلاع معرفتی این ساختار، از آن جهت که می‌تواند پرده از عمق، گستره و نوع نگاه ابن‌سینا در تأسیس مابعدالطبیعه‌‌ای با وجوه متمایز و ممتاز بگشاید، ارزشمند و ضروری است. هدف این جُستار، توصیف، تحلیل و تبیین ساختار علم مابعدالطبیعه در این اثر سترگ ابن‌سیناست. از این‌رو، ابتدا با تحلیل مفهوم کلی ساختار و با تکیه بر علم‌شناسی ابن‌سینا، ساختار علوم برهانی در چهار سطح قضیه‌ای، حدی، قسمی و تألیفی دسته‌بندی و سپس با توجه به آن، ساختار الهیات شفا در همه سطوح، توصیف و تحلیل شده ‌است. مطابق این بررسی، ساختار علم الهیات در سطح قضایا، اصل ‌موضوعی، در سطح حدود، درختی، و در سطح قسمی و تألیفی، خطی است. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد که دو عامل مبناگرایی و ذات‌گرایی از دو حیث معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی به‌ترتیب بر آفرینش ساختار اصل ‌‌موضوعی قضایا و ساختار درختی حدود الهیات شفا تأثیرگذار هستند. همچنین، منطق پرسش نیز، به‌عنوان عامل روش‌شناختی، در ساختار اصل ‌موضوعی علم الهیات مؤثر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Description, Analysis and Epistemic Explanation of the Structure of Theology as Discursive Science in Kitab al-Shifa

چکیده [English]

Kitab al-Shifa (Part of Theology) in comparison to the previous metaphysical works has a genuine and innovative structure, in addition to innovations in content. Regardless of statements of Ibn Sina in the Shifa's introduction, opinion of some researchers in Sina’s philosophy obviously denoted to this claim. Researching on the foundations and epistemic sides of this structure is valuable and necessary in that it can lead to clarifying depth, scope and type of Ibn Sina's view in establishing his metaphysics with marvelous and distinctive sides. The goal of this article is describing, analyzing and explaining the structure of metaphysics in this Ibn Sina’s masterpiece. For this, the article begins with categorizing the various levels of knowledge structure to four classes regarding the universal concept of structure and Ibn Sina's philosophy of science, including propositional, terminal, divisional and configurational. Then, we analyzed and described the structure of the Shifa's theology in case of these categories. According to the study, the structure of Shifa's theology is axiomatic in the propositional level, arboreal in terminal level and lineal in divisional and configurational levels. The result shows that foundationalism and essentialism in ontological and epistemological aspects, separately, had influence on creation of axiomatic structure of propositions and arboreal structure of terms in Kitab al-Shifa (Part of Theology). In addition, logic of asking question as a methodological factor influenced in its axiomatic structure. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Sina
  • Shefa's Theology
  • structure
  • philosophy of science
  • Metaphysics